Kar tipi halinde yağıyor, Brest litovsk'un ıssız ve karanlık sokaklarında rüzgar iniltili sesler çıkararak kar tanelerini oradan oraya savuruyordu.
1917 yılının son günüydü.31 Aralık 1917..Savasan dünyanın yeni yla girmesine ucbucuk saat yirmi dakika kalmıştı,Kent soğukatn ve tipiden uyuşmuş haldeydi ama Zamsyov sokağındaki bir kaç büyük evin hemen hemen bütün pencerelerinde ışık vardı.Tipiden korunmak için kaputunun yakasını kaldırmısş bir Alman subayı bu evlerden birinin kapısına yaklaştı ,nöbetçinin selamına aldırmadan içeri gird.Onbeş yirmi adımlık yoldan geldiği halde,kardan bir adama dönüşmüştü.bir teğmen kosup selma verdi
- Sizi bekliyorduk binbaşım
Binbaşı stanke elindeki çantayı teğmene verdi.Sular sızan kaputunu ve şapkasını çıkardı,iskemlernin üzerine kody.Çantasını aldı.Çift kanatlı ceviz rengi boyalı kapıya sağ elinin işareti parmağıyla vurdu.Sonra açıp içeri girdi.
Büyükçe odada yüksek rütbeli Alman-Avusturya,Türk ve Bulgar subayları vardı.Pencerenin yanında Almanya imparatorluğu Dışişleribakanı Richard Von Kühlman duruyordu.Parmakları arasında bir sigara vardı.Uzun Boylu ve bir telefon direği gibi dümdüz olan General Lutzemberg heyecanla sordu.
- Ne oldu Binbaşı ?
- Hersey cok iyi Ekselans.. Ruslar konusmalara yeniden başlamak istiyorlar.
Odadakilerin hepsinin yüzünden bir sevinç dalgası geçti.Konuşmak demek anlaşmak demekti.Anlaşmanın sonu barış,onun sonuda yiyecek,yakacak,giyecek demekti.Kısacası Müteffikler,ihtiyaç duydukları herşeye kavuşucaklardı. Bu sırada çanlar çalmaya başladı.Külhman sigarasından derin bir nefes çekti.
- Cok güzel cok güzel diye konustu, Beyler bu bize yeni yılda Tanrının bir lütfu oldu,Çanlar bizim için çalıyordu.
Bolşevik Ruslarla Almanya ve müttefiklerinin bu küçük polonya kentinden buluşmaları,birbirini izleyen şasırtıcı ve beklenmedik olaylar ve gizli görüşmeler sonunda olmuştu.iki taraf da güç durumdaydı ve ne olursa olsun bir anlaşmaya varmak zorundaydılarç
Daha 1916 sonlarında Müttefikler için felaket çanları açlmaya başlamıştı.
Gerçi,üç yıl süren savaşta Müttefikler yer yer büyük basarılar kazanmışlardı.Ama sonucta Ingilizler,Fransızları hatta italyanları dize getirememislerdi.Savaşın ağırlığı daha çok Türklerle Almanların sırtındaydı.Türkler Çanakkaleden Ingiliz ve Fransızları kovmuşlar.Ingilizlerle Filistin ve Irakta,Ruslarla Doğu Anadoluda ölüm kalım savaşına girişmişlerdi.Galiçyada Avusturyalıların,Makedonya ve Romanyada Bulgarların yardımına koşanda Türklerdi.Ama artık tükenmişlerdi.Üç milyonluk ordularundan 150 bin asker kalmıştı sadece...
Ruslardan onları koruyan kış,Ingilizlerden ise çöldü.
Almanyanında kaynakları tükenmiş,askeri gücü azalmıştı,Türklere yardım edecek durumda değildi.Avusturya ve Bulgaristan ise çoktan sallantıdaydılar.Savaştan kurtulmak için fırsat kolluyorlardı.
Ancak bir mucize müttefikleri kurtarabilird. Iste bu sıralada beklenmedik birşey oldu.8 Mart 1917de Petrograd'da bir isyan patlak verdi.Yıkılmış gibi görünen koca çarlık,iskambil kağıdından yapılan bir şato gibi birden çöktü.Romanofların sonuncusu olan Çar II Nicholas,tahtından çekildi.Geçici bir demokrat hükümet kuruldu.
Ihtilalin sonucu Müttefiklere bir umut kapısı açıyordu.Gerçi Prens Lvov'un kurduğu geçici hükümet, savaşı sürdürmeye kararlı idi ama,dizginler daha çok işçi ve asker temsilcilerinden oluşan ' Sovyetin elindeydi. Ordu Bozulmuş,kaçaklar çoğalmış,yer yer ayaklanmalar başgöstermişti.Rusya dağılmıştı..
Rusyayı saftan uzaklaştımanın tam sırasıydı.Fakat batırılan gemileri yüzünden kafası iyice kızan Amerikanın Ingiliz ve Fransızların yanından savaşa katılması işin rengini değiştirdi.Imparator Wilhelm Amerikalıları küçümsüyor ' Kovboylar altıpatları çekene kadar biz savaşı kazanırız dedi'
Fakat Askerler ve hükümet imparator gibi düşünmüyordu.Askerin yiyeceğe ,giyeceğe ve silaha ihtiyaco vardı.Buda ancak Rusyadan Barıs yolu ile sağlanabilirdi.
Almanya,derhal sürgündeki Komünist liderlerle ilişki kurdu.Görüşmeler gizli yapıldı ve yıldırım hızıyle gelişti.Amerikanın savaşa katılmasından 10 gün sonra başta Lenin olmak üzere,Zinovyef,Buharin,Radok ve Lunaçarski gizlice Almanya toprkalarından geçirilip Rusyaya sokuldular.
Lenin,Almanlarla Anlaşmıştı.Bolşevikler savas istemiyorlardı.Kendi rejimlerini kurmak için çalışacaklar,çarpışacaklardı.Düşmanları uluslar değil,emparyelistler ve patronlardı.Bolşevikler,bu amaç için 16 Haziran 1917 de ' Geçici Hükümeti' devirmeye kalktılar,Sosyalistler,ögrenciler ve kadınalr hükümeti korudu.Bolşevikler yenildi,Troçki tevkif edildi.Lenin Güçlükle Finlandıiyaya kaçtı.Yeni hükümeti Sosyalistler kurdu ve Kerenski başa geçti.
Fakat ne varki,Rusya bölünmüş,ordu dağılmıştı.Sıkı emirler rağman askerler savaşmıyor,subaylar ve askerler yer yer devlete başkaldırıyordu.
Kerenski bu durumda Bolşeviklerle anlaşmaya çabaladı.Bolşevikler anlaşır gibi göründüler.Seçimlerde Sosyalistler çoğunluğu elde edince,Bolşevikler hareket geçtiler. 6 Kasım 1917 ( Rus takvimine öre 24 Ekim ) Petrograd garnizonu askerleri ile deniz piyadeleri kışlık sarayda toplantı halinde olan Meclisi bastılar.Kerenski kaçtı.Bolşevikler Meclisi dağıtarak yepyeni bir sovyet hükümeti kurdular.Yönetim ' Halk komiserleri Meclisinin elindeydi.Başkanlığa Lenin seçildi.Troçki dışişleri komiseri,Stalinde Azınlıklar komiseri oldu
Almanların yardımıyla Rusyaya giren Lenin sözünde durdu.Zaten,yer yer ayaklanmalar,kopmalar ve kargaşalıklar yüzünden Bolşevikler barış yapmak zorundaydılar.Ancak barışın bedeli ne olacaktı.
Sovyet ve Müttefik temsilcileri ilk kez 3 Aralık 1917 de Almanların işgali altındaki küçük ama tarihi Polonya kenti Brest Litovskide buluştular.Askerlerin yanı sıra barış görüşmelerini siviller yapacaktı.Rus heyetş Brest Litovsk istasyonunda çoşkulu bir biçimde karşılandı.Diplomatlar nazik bir biçimde el sıkıştılar.Almanlar ve Avusturyalılar çok şasırmışlardı.Karşılarından kasketli,bol pantalonlu,çizmeli adamlar göreceklerini sanmışlardı.Bolsevikler gayet modern giyimli idiler.
Sovyet heyetinin başkanı Doktor Joffaydı...Dışişleri komiseri Leon Troçki de heyetteydi.Birde kadın vardı.Bayan Nadia Bichencova
Görüşmelere Almanya İmparatorluğu adına Dışişleri Bakanı Von Kuhlmann,Avusturya Macaristan Dış işleri bakanı Cxernin,Osmanlı imparatorluğu adına Eski sadrazamlardan Berlin Büyükelçisi İbrahim Hakkı Paşa ve Zeki Paşa katılmışlardı
Konuşmalar önce bir ateskes anlaşması ile başladı.Gerci ates daha evvel kendiliğinde kesilmisti.Ama Bolsevikler Almanlara güvenmiyordu ve saldırmalarından korkuyordu.Bundan sonra görüşmeler birbirinden çekinen iki boksörün kaçak döğüşü gibi sürdü.Osmanlılar,yıllar önce kayıp ettikleri Kars,Ardahan ve Batumu istiyorlardı..Toprak isteği disında Müttefiklerşn tek düşünceleri yiyecekti.
Brest litovskta durmadan kar yağıyor,kara yüzlü iki katlı binada delegeler sigara dumanları içinde ardı gelmeyen tartışma yapıyorlardı.Polonyanın Ukraynanın bağımsız devletler olması sert konuşmalara yol açıyordu,Bir ara 18 Aralıka görüşmeler kesildi,haber petrograd'a ulaştı.Lenin ' Polonya serbest olacaksa olsun biraz Rusya lazım ' diye bağırdı.21 Aralık 1917 de görüşmeler yeniden başladı.Almanlar acele ediyor Ruslar işi ağırdan alıyorlardı.Garip konusmalarda oluyordu,mesela Bayan Biçenkova söyle dedi
' Uluslarımız bizden barış istiyor.Sebebi bir lokma yemek için ... ama burada yiyeceği unuymusuuz birbirimizi yiyoruz...'
Görüşmelerden 3 ay sonra Lenin anlaşmaya razı oldu.Heyetler 3 Mart 1918 de Dünya savasından bir dönüm nokatsı olan Brest litovsk anlasması imzalandı.Anlaşma Müttefik devletlere hem soluk aldırıyor hemde yemek basta olma üzere bir çok şeyler kazandırıyordu.Ukrayna,Polonya ve Rusya ile ticaret yapılıcaktı.Anlasmayı okuyan Hindenburg söyle dedi ' Bu bir açlık barısıdır '
Bu anlaşma ile Almanya,Avusturya-macaristan ve Osmanlı Imparatorluğu kendi düzenlerine zıt bir rejimi dünya sahnesine çıkarma garipliğinde el ele vererek kömünistleri ilk tanıyan devletler olmuşlardı.ilk perdede Almanlar,Komünist leninle anlaşmışlar.Onu ve arkadaşlarını Rusyaya sokmuşlardı.Son perdede ise Brest litovslta Bolşeviklere bir araya gelerek barış yollarını aramışlar ve sonunda bunu bularak anlaşmayı imzalamıştı...
Sovyet Rusya görünüşte anlaşmadan zararlı çıkmıştı.Topraklarını kayıpetmiş,sınırları mantar gibi türeyen yeni devletlerle çevrelenmişti.Ama Bolsevikler Rus birliğini kurtarmışlardı.Müttefikler ise hala hayal peşindeydi,Almanya kazandığı taze kanla,yeniden zafer yollarını aramaya girişmişti.Orduları hala düşman topraklarında değilmiydi ? O halde yenmiş sayılmazlardı Turkler ise Kafkasyayı aşıp ortaasyaya ulaşmanın yolunu arıyordu.Avusturyalılar Sırbistan ve Trollerin peşinde idi.Bunların hic biri çözüm olmayacaktır.....
n.b Yıllarboyu Tarih Kasım 1981 sayısından alınmıştır
No comments:
Post a Comment