Varlığın dili matematiktir.Bilimselilo bilgi,bilim adamının yada filozofun varlıkla matematik diliyle yaptığı bir dialogun ürünüdür.. Varlık kendini saklamaz,problem onun konuştuğu dile matematiğe ne kadar egemen olduğumuzdadır.Bu dili belirli düzeyde herkes öğrenebilir,ama ona derinliğine egemen olmak ve varlıkla dialoga girebilmek ancak ' pek az'lara özgüdür.Bilim,bilim adamı ile varlık arasında matematikle kurulan dialektik bir ilişkinin ürünüdür.Bu ilişkinin en güzel örneklerin biri,kendisiini tüm bilim tarihi içerisinde belkide yanlız Euclide,Max Plance yada Einstein ile kıyaslayabileceğimiz Isaac Newton vermistir.XVIIyy da esşiz matematikçilerin yüzyıldır; Fizikte Newtın felsefede Spinoza bir yuzyıl için fazladır
Isaac Newton ( 1642 - 1727 ) orta halli bir çiftçinin oğlu idi. Babası Isaac Newton doğmadan üç ay önce ölmüştü. Newtown öksüz ve öok zayıf bir çocuktu. Annesi Newton'un bir su maşrapasına sığıcak kadar küçük ve başına dik tutamayacak kadar zayıf olduğunu anlatmıştır. Ama büyüyüp gelişsen Newton gençliğinde ve yaşlılığında son derece sağlıklı ve güçlü kuvvetli idi. Gençliğinde bir ara geçirdiği sinir krizleri dışında hemen hemen hic hasta olmadan seksen beş yaşına kadar yaşadı ve yaşlılığında yanlıza bir dişini yitirdi.Newton'un,Woosthrope köyünde doğduğu evi annesi sonrada onartmıştı ,o ev koruma altındadır..
Newton okuma yaşına gelince köylerine yakın iki gündüz okuluna gönderildi.Onbir yaşına gelince yedimid uzaklıktaki iki bin nüfuslu Grantham kasabasına gönderildi.Newton ,Granthamda eczacılık yapan Bay Clatck'ın evinde pansioner olarak kaldı ve King's School'a kaydını yaptırdı.Newton hiç evlenmedi,Sevgilis olmadı bir metresi yoktu,yasamının tek aşkını Clarck'ın evinde yaşadı.Clarck'ın üvey kızı Storey'e asık oldu.Newton Cambridge gittikten sonra Bayan Stroye evlendi ve Bayan Vincent oldu.Newton ,Grantham'a her uğrayışında hediyelerle Bn Vincent'ı ziyaret ett, ve parasal yardımlarda bulundu. Bay Clarck el işleri konusunda usta idi. Newton'a çok şey öğretti. Newton el işleri ev araç gereç kullanamda çok becerikli idi.Yıllar sonra kurduğu kimya laboratuvarının fırınlerını,araç ve gereçlerin, kendi yaptı. Kendi buluşu olan aynalı teleskopun aynasını ve merceklerini kendisi döktü,yonttu ve cilaladı..
Newton'un Granthamdaki başucu kitabı The Mysteries of Arts and Natura ( Sanatın ve doğanın gizemleri ) adlı bir el kitabı idi.. Bu kitao basit makinaların ,saatlerin,ateş oyunlarının nasıl yapılacağını anlatan bir kitaptı.Newton'dan kalan belgeler arasında bu kitaptan kopye edilmiş bir not defteride vardır..Bu defterde Newton'un balık tutmak için nasıl olta yapılacağını,kuşların nasıl sarhoş edileceğini tüm ayrintılarına kadar kopya ettiğni görürüz. Resim kopya etmeğe ve okulda çakısı ile sıralara adını kazımağa çok meraklı idi. Sağlıklı zeki ve normal bir çocuktu. Geleceğin en büyük matematikçisinin habercisi olabilecek hiçbir olağanüstü davranışı yoktu.Oysa James Clarck Maxwel ve Pascal 15-16 yaşlarında başarıları ile birerr matematik dehası olduklarını göstermişleridir.
Newton Granthamdaki Kings School'u bitirince öğretmeni yaşlı Stokes'in önerisi üzerine Cambridge gönderildir. Newton 1661 yılında on sekis yaşında Cambridge geldi. ama okul masraflarını karşılayacak parası yoktu.. Zorunlu olarak bir sizar ( okul masraflarını ,okulun işlerini görerek karşılayan hizmetçi ) olarak Cambridgede okumaya başladı.Yaptığı iş 'Tudor'unun ögrencilerin sorunları ile ilgilenen rehber hocanın hizmetine bakmaktı
Newton 1665 tarihinda Bachelor of Arts diplomasını alarak Cambridge'den mezun oldu. Notları normaldi,geleceğin Sir Isaac newton'unu müjdeleyen hiçbir farklılık yada kayıt yoktu. Üniversite öğrenciliği konusunda peki bir bilgi yok; sıradan dikkati çekmeyen bir öğrenci. Matematik Lucasian Profosörü ( Lucasian Professor of Mathematics ) Isaac Barrow, Newton'la ilgilnedi ve onu matematik çalışmaya ve optik ile ilgilenmeye yöneltti...
Newton'un Cambrideg'deb mezun olduğu yıl,Ingiltere özellikle Londrada büyük bir veba salgının yarattığı kargaşayı yaşıyordu. Londra halkının onda birinden fazlası o yaz aylarında vebadan ölmüştü.Salgın Cambirfe'ye dogru yayılınca Üniveriste kapandı,hocalar ve öğrenciler evlerine döndüler. Newton'da Woolsthorpe köyündeki evine döndü ve orada 1667 yılının ilkbaharubda üniversite açılıncaya kadar kaldı. Woolsthopre de geçirdiği bu yanlizlık içerisindeki ( bilimsel konularu konuşup tartışabileceği hiç kimse yoktu ) onsekiz ay Newton'un geleceğini belirledi.. Newton,felsefenin temellerini Woolsthorpe kırlarında attı.Matematikteki ve fizikteki buluşlarını burada yaptı.
Woolsthorpe köyündeki evleri annesinin ikinci evliliğini yaptığı Barnabath Smith tarafından yeniden yaptırılmıstı. Newton 1665 ve 1666 yıllarını bu yeni evde üvey kardeşleri ve annesi ile geçirdi.Newton annesine dikkati çekecek kadar bağlıydı.Annesinin hastalığı sırasında yanından ayrılmamış,ölünceye kadar tirizlikle hizmet etmiş,gecelerini hasta yatağının başucundan geçirmiştir..
Sonraki yıllarda yayınladığı kitaplarından ve konuşmalarından buluşlarının çok büyük bir bölümünü Woolsthorpe kırlarında ve köy evindeki odasında genel çizgileri ile tamamladığını biliyoruz.Yaşlılığında Newton'a buluşlarını nasıl yaptığı sık sık sorulmuştur.Newton bu soruları bir kez şu biçimde yanıtlamıştır..
' Durmadan onları düşünmekle ' Başka bir seferindede ' Konuyu ara vermeden önümde tutat ve ilk parıltılar azar azar açılarak her taraf ışıkla doluncaya kadar beklerim '
Leibnitz ile Calculus ( difernsial ve integral hesap ) yöntemler konusunda yaptığı son derece sert tartısmalar olmustur.Yıllar sonra ünlü 'Optics ' adlı eseinden ele alacağı problemleride Woolsthorpe'de saptadığını ve ışığın yapısı ve yayılması ile ilgili yasa ve kuramlara gene Woolsthorpe de geliştirdiğini biliyoruz...Newton 1672 tarihinde yaptığı aynalı teleskopu ile ilgilie olarak Royal Society' e verdiği ilk raporunda bu konuda şunları yazıyordu '... 1666 yılı başlangıcında meşhur renk olaylarını denemek için üçköşeli bir prizme edindim '
1664,1665 ve 1666 yılları hem Newton ve hemde bilim tarihi açısından son derece önemli yıllardır.Dinamiğin ,optiğin temek tasat ve kuramlarını bulunduğu,matematikte diferensiel ve integral hesaplarının bulunduğu,yöntemlerinin saptandığı yıllardır.Newton'un yaratıcısı dehası bu yıllarda olağanüstü bir ışımayla varlığın problemlerini aydınlatmış,kavralaştırmış,matemaktike kalkülüs yöntemlerini bulmuş,geliştirmiş ve sonra anlaşılmaz bir biçimde geri çekilmiştir.Sonraki uzun yıllarda Newtıb bir biçimde geri çekilmiştir.Sonraki uzun yıllarda Newton sırada bir profesör gibi 1664 - 1666 yıllarının ürünlerini yayına hazırlamış ve tüm zamanını Sion tarikatı ve farmasonluk gibi gizemli örgütlerin öğretileri ile kabala mistisizmine ayırmıştır..
Newton 1667 yılının ilk günlerinde Cambrşdge'e döndü. ve Trinity College Minor Fellow ( kolej vakfının yönetimine katılan ve gelirlerden pay alan kişilere fellow denir ) olarak atandu,bir yıl sonra Major Fellow sonraki yıllarda Senior Fellow oldu.. 1667 de başladığı doktora çalışmasını 1668 de tamamladı,1669 de hocası Matematik Lucacian Profesörü I.Barrow öğretim üyeliğinden emeklilige ayrıldı ve boşalan kürsüsü için Newton'u ısrarla aday gösterdi.. I.Barrow aynı yıl yayınladığı ' Optik' kitabının özsözünde Newton'u ' Olağanüstü kabiliyetkere ve emsalsiz hüner ve marifetlere sahip bir adam ' diye anlatıyordu.Newton aynı yıl Cambrdige Üniversitesi Matematik Lucacion Profesörü oldu.
Bu yıllarda Galilei ve Keplerin açtığı yoldan teleskop teknolojisi hızla gelişmişti.Newton laboratuarında mercekli teleskopların önemli bir eksiğini gidermeye çalıştı.Dış bükey bir mercekle elde edilen bir görüntünün kenarlarında renkler beliriyordu.Bu sorun çok sonraları Peter Dellond tarafından akromatik merceklerin yapımı ile çözülücekti.Sorunu aşmak için 1663'de Jamaes Gregory ayna kullanmayı önermiş ama fazla üzerinde durmamış,yapımına da gitmemişti.Newton J.Gregory in düşüncesini hareket noktasını alıp 1688 de ilk aynalı teleskopu yaptı.Teleskopunu laboratuvarından kendi eseri olan gereçlerle yaptı.Aynayı Speculum Metal ( bakır - kalay - arsenik ) adlı alaşımdan döktü ve bir kürenin parçası olarak yontdu ve cilaladı ( cilalamada zifti ilk kullanana Newtondur) Teleskop aynasının çapı 2.54 cm boyu ise 15.40 cm idi. 40kez büyütebiliyordu. Aynadan geri dönen ışınlar düz bir aynadan yansıtılarak doksan derecelik açıyla yerleştirilmiş olan mercekle görüntü büyütülüyordu. Newton teleskpou,Cambridge de ilgiliyle karşılandı ve kısa sürede Avrupa bilim çevrelerinde tartışılmaya başlandı...
1662'de kurulan ve kısa süre içerisinde ün ve önem kazana Royal Society ( The Royal Society of London for the Promotion of Natural Knowledge ) Newton teleskopunu görmek istedi .Newton Royal Society için yeni bir aynalı teleskop uaptı.Bu ikinci teleskopun aynasının çapı 5.8 cm,boyu 22.86 cm idi ve aynadan geri dönen ışınları bir prizma,merceğe dorğu yansıyordu.Teleskop baştan aşağı Newton'un el işçiliğinin ürünü idi.Bu başarısından ötürü Newton,Royal Society'e üye seçildi...
Newton kendisini aynalı teleskopu yapmaya götüren problemleri ve özellikle prizmalar ile deneyleri ve ışığın yapısını anlatan bir yazıyı Royal Society'e gönderdi.. Bu yazı Royal Society 'in yayınları arasından yayınlandı.Royal Society bu çalışmaya parasal bir değer biçmesiiçin,içinde Robert Hooke'ın yer aldığ bir bilirkişi kurulu oluşturuldu.R.Hooke Newton'dan yaşlı idi,deneysel fizik özellikle ışık konusunda bilge bir araştırmacı idi.Hooke,Newton'un deneylerini övdü ama vardığı sonuçları eleştirdi.Bu eleştiri Newton'u çok etkileyecek bir tartışmanın bir kavganın başlangıcı oldu.Newton'un Royal Society tarafından yayınlanan bu çalışmasını Hollanda'da aynı konuda çalışan Huygens de eleştirdi. Huygens,mercekli teleskoplardan yana idi ve ışığın yapısı konuusunda farkli bir varsayım üzerinde çalışıyordu,Newton'un Huygens'e verdiği yanıt ortaçağ bilim anlayışı ile modern bilim anlayışı arasındaki farkı gösteren en güzel örneklerinde biridir..
Newton kendisini eleştirien ama sonra üzülerek özür dileyen Pere Ignatius adlı bir Fransıza verdiği yanıt ta çağı için yeni ve devrimci nitelikteki bilim anlayışının en güzel örneğini verir ' çünkü en iyi ve en emniyetli felsefe yapma metodu önce eşyanın özelliklerini uzun uzadıya ve dikkatle araştırmak ve sonuçları deneyle sağlama bağlamak,sonra yavaş yavaş ileri giderek onları izah için hipotezler kurmak gibi gözüküyor diyebiliriz '
Eleştiriler sürdü. Linus adlı ünlülere saldırarak ün kazanmak isteyen,bir belçikalı,Newton'a çirkin ve kaba bir biçimde eleştiri adı altında saldırdı.Bu çirkin eleştiri bardağı taşırdı.Newton çalışmalarını yayınlama konusunda öteden beri kararsızdı,yayınladığı bu küçük çalışma bile bu kadar gürültü çıkarıp şimşekleri üzerine çekince iyice kapandı .
Newton teleskopu ve prizmalara ile ilgili yazısına eleştiriler başlamadan hemen önce Royal Society'e başka bir çalışmasını göndermişti.Bu çalışmasında ışığın küçük parçacıkları selinde oluştuğunu ileri sürüyordu.Newtın ışığın yalnız parçacık selinden oluşmadığını zaman zaman da dalgar özellikleri gösterdiğini belirtiyor ve varsayımlarını kanıtlayan deneylerini anlatıyordu..
Newton'un kuramı sonradan ' Korpüskül Kuramı' diye adlandırılmıştır. Bu yeni kuramda yeni anlaşmazliklara neden oldu.Newton bu yeni kuramından ötürü Hooke ve Huygens ile uzun ve üzücü tartışmalara girmek zorunda kaldı..
Newton ile Hooke arasındaki asıl savaşım Newton'un ünlü ' Kütle çekim alanları yasası' ile gelişti.R.Hooke 1674'de yayınladığı bir makalesinde,hiç bir gücün etkisi etkisi altından olmayan gezegenlerin doğru bir çizgi üzerinde hareket edeceğini,gezegeni yörüngede tutan gücün yörüngenin merkezinde olması gerektiğini ve gezegeni kendine doğru çekerek gezegenin doğru bir çizgi izleyerek uzayın derinliklerine doğru gitmesini engelldediğini ,gezegenle gezegeni çeken merkez arasından uzaklığın artması ile çekim gücünün düştüğünü ileri sürüyordu.. R.Hooke,Royal Society Genel Sekreteri seçildikten sonra Newton 'a bir metup yazarak bu konuda ne düşündüğünü sordu.Oysa Newton bu problemi daha Woolsthorpe günlerinde çözmüş ve büyük bir olasılıkla kütle çekim alanın matematik modelini geliştirmişti.Newton yanıtından bu konuya hiç değinmedi,ama RHooke'nin bu mektubu Newton'u Woolsthopre kırlarında hesaplaştığı probleme yeni baştan dönmesi konusunda kışkırttı..
Gezegenlerin devinimi Newtn çağının tüm bilm adamlarının temel problemi idi,Avrupa bilim çevreleri,R Hooke'un 1674 makalesinde yaklaştığı çözüm konusunda uzun tartışmalar yapıyorlardı. Ama hiç kimse kesin deneysel bir kanıt getirememiş,matematiksel bir model gelistirememişti.Bu günlerin birinde ünlü Astronom Edmund Halley,Sir Christopher Wren ve Ronert Hooke,bu problemi tartışmak için bir kafede buluştu.R.Hooke uzaydaki tüm hareketlerin kendisiin 1674 de yayınlanan makalesinde açıkladığı gibi tesr kare yasasına göre olduğunu ileri sürdü..C.Wren bunun üzerine deneysel kanıt ve açıklayıcı matematik model istedi.R.Hooke matematik formülünü ve kanıtını getirise C.Wren kendisne kırk şilin değerinde bir kitap alacaktır.Ama Hooke ne kanıtı nede matematik modelii getirdi..
Edmund Halley bir süre sonra bir Agustos günü Newton'u Cambridge 'teki odasından ziyaret etti.Halley,Newton'a ' eğer bir gezegen merkezdeki bir güç tarafından çekilecek olursa yörüngesi ne olur ? diye sordu.Newton hiç düşünmeden ' elips ' dedi .Newton verdiği sözü tuttu ve yaptığı hesapları Halley'e yolladı.Bir süre sonra Newton Cambridge'de verdiği ders notlarını ' De Moto Corporum ( Nesnelerin devinimi üzerine ) adlı küçük bir kitapta topladı.Halley De Moto Corporum'un büyük etkisi altında kaldı ve bundan sonraki zamanının büyük bir bölümünün Newton'u çalışmalarını yayınlaması konusunda ikna etmeye çalıştı..
Halley'in sürekli ısrarlarına dayanamayna Newton ünlü eseri kısaca ' Principia' diye biline Philosohiae Naturalis Principia Mahematica'yı ( Doğa felsefesinin matematik ilkeleri ) 1685 yılında yazmaya başladı. Birinci kitabın el yazmaları 1686 da Royal Society e gönderildi.Kitap üç bölümden oluşuyordu.Newton her bölüme kitap diyordu.Halley ,Newton'u kitabı yazamaya ikna edebilmek için el yazmalarının kitap biçimine gerilmesi işini üstlenmişti..O dönemin baskı teknikleri cok ilkeldi.Principia gibi matematik formülleri içeren bir kitabı basmak ,satılabilir bir duruma getirmek çük güç ve yorucu bir işti.Halley kitabın yanlız baskı işlerini değil,parasal bir kriz içerisinde olan Royal Society yerine finansmanıda üstlendi
Kitap basılırken R.Hooke kitabın içeriğini öğrendi. ve bu konuda kendi katkılarının da anılmasını istedi.Halley bu isteği Newton'a ilettiği mektubunda şöyle diyordu ' Mr Hooke sadece önsözde adının geçeceğini umuyor sanmaktayım,sebebini takdir edersini ' Newton çok kızdı hemen ağrı bir yanıt vererek isteği geri çevirdi ve kitabı baskıdan alacağı tehdini savurdu.Uzun uğraşlardan sonra kitapta kütle çekilm alanları yasasının ilk açıklandığı yere,Sir Christopjer Wren,Dr.Robert Hooke ve Edmund Halley in kahvedeki konusmalarına gönderme yapan bir not koydu...
Isaac Newton konuklarını ağırlamayı seven ve evinde görkemli yemekler veren bir centilmendi.Kitabını yazdığu dönemde bazı aksamlar konuklarına şarap getirmek için çalışma odasına geçer ama bir daha görünmezmiş.Konukları merak edip te çalışma odasına baktıklarında Newton'un her seyi unutmuş bir durumda çalıştığını görürlermiş.. Trinity Colleg'in bahçesinde gezinirken birden bire durduğu,uykuda gezerler gibi geri dönüp merdivenlere saldırdığı önüne ilk çıkan sınıftan içeri girip ayakta sıralardan birinin üzerinde yazmağa başladığı çok görülmüştür.Gece 03.00den önce yatağa girmemiş bazı geceler 06.00 ya kadar çalışır,ondan sonra dört yada beş saat uyurmuş.Principiayı yazmadığı zamanlar fırınlarına kadar kendisinin el emeği ürünü olan kimya laboratuvarında çalışırmış..
Principia,1687 yazından yayınlandığu zaman ciltlisi altı şillin,ciltsizi beş işinden satıldu. Principia o günün aydınları için güç anlaşılır bir kitaptı.Newton sonraları Kant'ın Saf aklın eleştirisni yazarken uygulayacağı bir yöntemi Kant'dan yüz yıl önce uyguladu,bilerek güç anlaşılır bir uslupta yazdı.
Pekcok bilim adamınca bilimin kutsal kitabı kabul edilen Principia dır. Kitapta klasik fiziğin temel problemleri derinliğine araştırılmıştır; kütle,hareketin,diferensial denklemleri ,titreşimle ilgili araştırmalar,değişken hareketler,kitabın konularıdır
Principia'da kütle çekim alanı yasası ile hareketin üç temel yasası açıklanır. Kepler yasalarından sonra pek çok bilim adamı gezegenlerin eliptik yörüngelerini belirleyen ve merkez kaç kuvvetini dengeleyen bir gücün varlığını ve bu gücün kütleler arası uzaklıkta ilgili olduğunu anlamişlardı.İtalyan bilim adamı Giovanni Alfonso Borelli ( 1608-1609 ) merkez kaç kuvvetini dengeleyen ve gravitasyon adını verdiği merkezcil bu kuvvetden söz ediyordu,ama ne varki bunu ne gözlem ve deneylerle kanıtlayabiliyor ve nede matematik bir model ortaya koyabiliyordu.Borelliden sonra Halley,Hooken ve Wrende aynı gerçeği görünüşlerdi ama modelin matematik formülünü ortaya koyamıyorlardı.Newton evrendeki her madde parçacığı diğer parçacıkları kütlelerinin çarpımı ile doğru orantılı ,aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı biçimde değişen bir güçle çekerler..
Principia'da açıkladığı hareketin 3 yasası ise sunlardır
1 - Her nesne bir güç tarafından etkilenmediği sürece içinde bulunduğu hareketsizlik durumunu korur yada düzgün hareketini sürdürür.Bu güne eylemsizlik prensibi olarak bildiğimiz bu yana gücün temel özelliklerinden birinin tanımıdır.
2- Hareketle oluşan değişim ,nesnelere uygulanan kuvvetle doğru orantılı olarak ve bu kuvvetin erkisinin doğrultusunda ortaya çıkar. f: m.a biçiminde matematiksel ifadesini bulan bu yasa Newton harekey yasaları içerisindeki en önemli yasadır.Başka bir biçimde söylenirse,kuvvet büyükse ivem o kadar yüksel olur,kütle ne kaar büyüke ivme o ölcüde düşük olur. Hem kuvvet ve hemde ivme doğrultu ve yöne sahip vektörel nicelikleridir,büyüklükleri ile orantılı vektörler biçiminde gösterilir
3 - Her etkiin karşısında buna eşit ve ters yönde bir tepki vardır.Bu yasa özellikle statikte önemliidir aöa kütle çekim kuvvetleri içinde gecerlidiri
Principia yayınlandiğında Avrupa üniversitelerinde ve bilim çevrelerinde ,gezegenlerin devinimi Descartes varsayımı ile açıklanıyordu.Principianın ilk baskısı çabuk tükendi ve Newton'a büyük bir ün kazandırdı. Fransa ve Almanyadaki dergi ve gazeteler Principia üzerine uzun makaleler yayınladılar.Principiayı daha doğrusu Newton'un evren modelini programona alan ilk üniversite Iskocya'daki Andrews Universitesidir.Andrews'ı Edinburg Universitesi izledi.Newton'ın ders verdiği Cambridge Universitesinde ise Principia nın yayınından altı yıl sonra bile Kartezyen model ( Descarets varsayımı ) okunuyor ve doğru kabul ediliyordu..
Principia nın yayınından bir yıl sonra Ingilteredeki siyasal kargaşa doruğa ulaktı ve Kral James II Fransaya kaçmak zorunda kaldı,bir süre için parlamento güçleri kazanmıştı.Newton Katolik kilisesine karşı idi,Koyu bir anglika.Incilin önerdiği yasama ve inanca dönme yanlısı bir dindardı.. Katolik Kral Cambridge in de iç işlerine çok karışmıştı. Newton da diğer Cambridgliler gibi Kralın yenilmesine sevindi1948 yılına kadar suren bir geleneğe uygun olarak Newton 1689 da Cambridge den Ingiliz Parlamentosına üye seçildi..
Parlamento üyeliği ve Lonraya sık sık gitmek zorunda kalması Newton 'un yaşamında önemli değişiklre neden oldu.Yoğun politik çatışmaların bir içi savasa dönüştüğü yeni bri çevre ve yeni dostluklar kurdu.John Locke ve Samuel Pepys bu donemde tanıdı..
Newton parlamento üyesi olduktan sonra uzun bir süre bilim ve felsefe ile ilgilenmedi.Ders vermekten ve Laboratuvarıdan çalışmaktan soğudu,sanji Principia,Newton'un tüm gücünü almıstı yeni bir iş arayısına girdi.Maddi durumu idi.O bilim ve felsefeden kopmuştu.Bos duramıyordu olumlu bir syeler yapabileceği bir il arıyordu..Bu arada geleceğin Lord Halifaxı Charles Mantagu ile tanıstı.Newton büyük bir ün kazanmıştı.Newton darphanede bir görev istiyordu.Bunun için 1691 de J.Locke den yardım istedi ama gene engeller çıktı,kabul edilmedi.J.Locke Newton için Chartershouse yöneticiliğni onerdi ama kabul etmedi
1680lerin sonları Newton'un ağır biir bunalıma girdiği yıllardır.Herkesten kuşkulanır ve içine kapanır.çevresine ve yakın dostlarına karşı kırıcıdır.1689 - 1693 arası bir tur delilik yasası.Dostları J.Locke ce Pepys ile arası bozuldu.1693 te sağlığına kavustu ama hep hassas bir dengede oldu.1696 martında Charles Montagu Newton'a bir mektup yazarak istediği işin olduğunu bildirdi.Newton 1696 da darphanedeki görevine başladı ve 1699 da Darphane muduru oldu..
1696 da Newton Londraya yerleşti ve ölünceye kadar bu kentde yaşadı.Üvey kardesimin genc kızı,güzelliği ve soylu davranışları ile Londrada ün yapana Catherine de gelerek Newtonun evinin yönetimini üstlendi ve dayısını yaslılıgında mutlu olmaısnı istedi..Newton darphanedeki gorevine dort elle sarıldı. Maliye bakanı olan Charles Montagu İngiliz paralarını değiştirmek istiyordu.Ingiliz paraları gümüş levhalardan makasla kesilen parçalar üzerine basılan mühürler biçiminde idi.Paraların kenarlarında tırtıllar yoktu.Herkes paraları kenarlarından yontuyordu.standart bir para yoktu
Newton Ingiliz paralarının yenilenmesi işine dört elle sarıldı.Darphanenin tasra subelerini açtı.Haftada 7500 kg maden işleyebilen kapasiteyi 60.000 kg çıkardı,makinaları onardı ,gümüş saflık oranının saptanması için yeni yöntemler geliştirdi,işçişlerin verimliliğini arttırdı,yasam kosulları duzeldi.Çok yoğun bir çalışma ile artık üzerinde oynanmayacak ve kırpılmayacak yeni paralar piyasaya sürülüp eskiler çekildi.1689 da parada reform tamamlandı.Para yenileme işiyle uğraşırken Isvicreli ünlü matematikci Jean Bernouilli ' Dünya nın en yetenekli matematikcilerine ' meydan olumak için düzenlediği iki problemi.Royal Societyden Newtona bir öglen sonrası verdiler ve şimdiye kadar problemleri çözen biri çıkmadı mesajını ilettiler. Newton ertesi gün aynı zamanda Royal Societyninde başkanı olan Charles Montagu'e problemlerin cözümlerini verdi. Çözümler,çözenin adı verilmeden Bernouill ye ulaştırıldı.Bernoulli çözen, uslubundan tanıdı ve ünlü cümlesini söyledi. ' tanquam ex engue leonem ! ( arslan pençesinden belli olur )
1628'in sonunda para yenileme işi tamamlanınca Newton bos zamana kavustu.1703'de Royal Societye başkan seçildi ve ölünceye kadar hem darphaenin ve hemde Royal societynin başkanlığım yaptı..
Hooke ile 1675 lerde ki tartışmalardan sonra Newton ısıkla ilgili bir sey yayınlamamıstı.Hooke un ölümünden bir yıl sonra 1704 de ikinci ünlü kitabını yayınladı 'Opticks '.Kitabın sonuna difernsial ve integral hesap yöntemleri üzerine iki makale eklenmiştir. Kitap ve makalelerl tartışmalara neden oldu. Leibniz 1684 de integral ve diferensizal hesap yöntemleri üzerine yayında bulunmuştu; integral ve diferensial hesapları üzerine yayında bulunmustu: integral ve diferensial hesaplarını ilk bulanın kendisi olduğunu iddia ediyordu. Gerçekte her iki hespa yönteminide Newton,Leibniz den önce bulmuştu ama Newton un buluşlarını ve çalışmalarını yayınlammam ,kendisine saklama tutumu yüzünden Avrupa bilim çevrelerinde uzun yıllar tartısmalar oldu.Leibnizke yaptığı bu şiddetli tartışma Newton'un son yirmi bes yılını kapladı.Leibnize yönelik saldırı ve suclamaları sürdürdü.
Opticks Ingilizce ,kitabın sonuna konan matematik ile ilgili makaleler ise Latince basıldı.Newton bu makaleleri çok önceden yazmış,geliştirdiği hesap yöntemlerini kullanmıştır; ama buluslarını yayınlamak ,diğer insanlarla paylaşmak gereğini duymamıştır.Newton'un tüm yasamında aynı sekilde davranır.Çalişmalarının sonuçlarını,hep dostlarının zorlaması ile açıklamış,yayınlamıştırçEn ufak bir eleştiris bile onu tedirgi etmiş heme kendi içine kapanmıştır..Newton Opticks in iki ayrı baskısında onun bilim anlayısını daha ıyı anlıyoruz.
Gerçi kendisi Romadan uzaktadır ve Katolik kilisesini ıngilterede etkisi yok gibidir. ama ıngilterede iç savaş vardır. Kralcılarla parlemento yönetimiden reformcularla savasıyordu.Bu karısıklıktan yararlanarak Roma kilisesi Cambridge de inanc ve dogmasını yerlestirmek istesede Reformcular ızın vermez.Katolik inanca karşı savaşım verenlerin önde gelenlerinden biride Newtondur ve parlemantoda Cambridge yi reformcu bir bilim adamı olarak temsil etmiştir..
Ortaçağım bilim anlayışı hala Ingiliz aydınlarının pek çoğu tarafından paylaşılmaktadır.Cambridgede bile hala kartezyin sistemler okutulmaktadır.
Opticks de ele alınan konuların tümüne yakınını Newton un daha Londraya gelmeden önce yazdığı yada problemi saptadığı bilinmektedir.Bu kitao Newtonnu tüm dünyada erişilmez bir üne kavusturdu.Newtonu artık tüm avrupayı tannınıyordu. 1705 de Ingiltere Kralicesi Anne ve sarayın ileri gelenleri Cambridge yi ziyaret ettiler.Kraliçenin kocasıs Prens Consort George of Denmark bilimle ilgilene bir Royal Society üyesi idi Newtona sir ünvanı verildi..
1705 te Newton Ingilterenin ve Avrupanın en saygın kisi olmustu 80 yasında bir rahatsızlık geçirdi ama iyilesti.83 yasından akciğer iltihabı hastalığına tutuldu.Londranın havası ıyı gelmez ve Kensigton koyune yerlesti.Londrada Royal Society toplantısı ıcın yaptığı yolculukta fenalastı ve 20 Mart 1727 de oldu.Westminister manastırına gömüldü..
Newtın sıradan bir dindat değildi,sofu bir dindardı.Kilisedeki ayinleri kaçırmazdı.kabala,hermetik,felsefe onun temel uğraşı alanları içerisinden idi.Simya ile ilgilendiği biliniyor.Son yıllarında ilahiyat ve din konulu pek cok kitao üzerinden çalıstı. Bunlardan ' Observations upon the priphecies of Danile and the Apocalype of St John ' ( Danielin kehanetleri ve Aziz Yuhannanın vahiy kitabı üzerine gözlemler ) 1733 de yayımlandı.Ayrıca Tevrat ve Incilde anlatılan olayların modern takvimle,tarihteki diğer olaylarla çakıştırılması denemesi ve kutsal teslis üzerine bir çalışması basıldı,din ile iliili diğer çalışmaları yayınlanmadı.Newton kutsal teslisin sonradan Incil'e eklendiği görüşünde idi.Newton Teslisi kabul etmedi.Tanrının tekliğine inanıyordu.Newtonun gizli Sion tarikatının ustatı oldugu soylenır.Newton öldüğü zaman kitaplığındaki kitapların büyük bir bölümünün kilise babaların kitaplarına,Kabalya ve Kabala üzerine yazılmıs kitaplarla,Rose croix adlı gizli örgüre ait kitaplara ayrılmıs oldugu görülür.
Newton'un 1696 da Cambridge den ayrılırken çalışmalarıını ,yazışmalarını doldurduğu sandık ' Portsmouth Belegler ' adını alır ve pek cok arastırmacı tarafından incelenir...
No comments:
Post a Comment