DANTE ALIGHIERI

1265 te Floransada doğan ve 1321 de Ravennada ölen Danre Aligheri,italyanın ve Avrupanın en büyük ozanlarından biri olarak kabul edilmektedir.Şiirin dışında edebiyat kuramı ve ahlak felsefesi ile uğraşmış olan Dante siyasal düşüncelerini De Monarchia adlı yapıtında ortaya koymuştur.Yaşadığı dönemde İtalyanın bitmez tükenmez mücadelelere gerek devletler,gerekse siyasal hizipler,gerekse Papa yandaşları ile karşıtları arasında kanlı savaşlara sahne olması ve kendisinin bu ortamda etkin politikada yer alıp fırtınalı bir yaşam sürmesi yapıtında açıkladığı siyasal düşüncelerinin biçimlenmesinde etkili olmuştur.Bu bakımndan De Monarchianın incelenmesie geçmeden önce dönemin siyasal gelişmelerini ve Dantenin yaşamını ana çizgileriyle belirtmek gerekir

Dantenin doğduğu tarihte İtalyanın diğer Kent devletlerinde olduğu gibi Floransadada siyasal ve ekonomik üstünlük sağlamak isteyen imparatorluk yanlısı Ghibellinolar ile papalik yanlısı Guelfolar arasında şidderli çatışmalar vardı ( Guelfo adu 12 yyda Kutsal Roma Germen Tahtı için mücadele veren Welt ailesinden,Ghibellino adı ise weltlerin muhalifleri Hohenstaufenlere ait olan bir şato Waiblingden gelmektedir ) 

Dantenin burjuva kökenli ailesi Guelfolar yanında yer almıştı.Dantede ailesinin izinden giderek daha demokratik olan bu hizibin üyesi oldu.1289 yılında süvari olarak Ghibellinolara karşı Campaldino savaşına ve Pizanın Caprona kalesine düzenlene sefer katıldı.1295te Floransada yapılan yasal düzenlemelerle meslek loncalarına bağlı kimselere yönetime katılma hakkı tanınınca,Dante de Bilim ve Felsefeyle uğraşan başka yurttaşlar gibi Doktorlar ve Eczacılar Loncasına girdi ve etkin olarak politikaya atıldı.1296 da Yüzler kurulu adındaki Yurttaşlar meclisinde yer alarak soylulara karşı çıkarılan demokratik eğilimli yasaları destekledi.Ardından meslek loncalarının başkanlarını seçen mecliste üyelik yaptı.1300 yılında altı lonca başkanından biri sıfatıyla Floransanın en yüksek yöneticilik görevi olan Priore'liğe seçildi..

Bu arada Guelfıolar Beyazlar ve Siyahlar olmak üzere  iki partite bölünmüşlerdi.Beyazlar  demokratik reformları sürdürmek istiyorlar,Siyahlar ise buna karşı çıkıyorlardı.Dantenin  iktidar tutkusundan dolayı kınadığı Papa VIII Bonifaciusun gizlice Siyahlarla işbirliği yapması iki parti arasındaki çatışmayı dahada alevlendiriyordu.1300 de priore liğe seçilen Dante,ılımlı Beyaz Guelfolara yakın olmasına karşın,Floransada düzeni sağlamak amacıyla öbür beş yöneticiyle birlikte tarafsız bir politika izledi ve her iki partinin önderlerini sürgüne yolladı.Ancak bir yıl sonra,Dante yeniden Yüzler kurulunda görev yaparken Beyaz Guelfolar Floransaya geri döndüler.Buna karşılık Siyah Gulefolar papanın aracılığıyla Fransa Kralı Güzel Philippe'in kardesşi Charles de Valois yı yardıma çağırdılar.Dantenin bir heyetle birlikte uzlaşma girişiminde bulunmak amacıyla papanın yanında bulunduğu sırada Charles de Valois nın ordusu Floransa halkının direnişini kırıp kente girdi.Ardından siyah Guelfolar Floransaya döndüler ve Beyazları yargılamaya koyuldular.Bu yargılamada Dante iki yıl sürgüne,yaşamı boyunca kamu görevlerinden uzak kalmaya  ve ağır para cezasına çarptırıldı.Floransa dışında bulunan Dante suçlamaları kabul etmeyip cezalara uymayacağını açıkladı.Bunun üzerine 1302yılı başında Floransaya ayak bastığı takdirde diri diri yakılarak idam edilmesine karar verildi.Böylece Dante ömür boyu surgunde yasadı

Dante bu karara karşı kendisi gibi zorunlu sürgünde bulunan Beyaz Guelfolar ve Ghibellionlar ile birleşerek Floransaya dönmenin yollarını aradı.1303 te papa seçilen ve bir yıl sonra ölen XI Benedictusun uzlaştırıcı çabalarının boşa çikması ardından Beyazlar ile Ghibellinoların oluşturdukları ordunun siyahlar tarafından yenilgiye uğratılması.Dantenin  umutlarının sönmesine neden oldu.Bundan sonra Dante İtalyanın çeşitli kentlerini dolaşarak edebiyatla ve felsefeyle uğrastı.

1308 de Luxemburg hanedanından VII.Heinrich imparator olması üzerine Dantenin  Floransaya dönme umudu yeniden canlandı.Papa V.Clemensin  elinden imparatorluk tacını giymek için italya üzerine yürüyen VII.Heinrich'in barışı  ve düzeni sağlayacağına inanan Dante,italyan prenslerine ve Floransalılara yazdığı mektuplarda imparatorun gelişini selamlamalarını istedi.İtalyayı parçalayan hizipler üstü uzlaştırıcı bir tol oynayarak imparatorluğu yeniden canlandırmyaı amaclayan VII.Heinrich bir çok muhalif güçle karşılaştı.Onunla arası açılan Papa 1309 yılında Romayı terkedip Avignona yerleşti.Bu arada Dante imparatoru desteklemeyi sürdürüyordu,hatta 1311 de Heinriche yazdığı bir mektupta ona karşı koyan Floransanın üzerine yürümesini önerd,.VII.Heinrich 1312de uzaktaki Papanın temsilcilerinin elinden imparatorluk tacını giymesine kaeşın,kuşattığı Floransayı ele geçiremedi ve 1313 te ansızın öldü.Kendisine büyük umutlar bağladığı imparatorun başarısız girişimleri ve bunların ardından gelen ölümü Danteyi büyük bir düş kırıklığına uğrattı.Dante yaşamının son yıllarını1307 yada 1308 de yazmaya başladığı ( ve Latince yerine italyanca olarak kaleme aldığı için ilk italyan ulusçusu olarak anılmasına neden olan) başyapıtı Divina Commediayı tamamlamaya adadı.Basyapıtının son dizelerini yazdıktan kısa bir süre sonra 1321 de yirmi yıldır görmediği  Floransadan uzakta sıtmadan öldü

Yazılış tarihi kesin olarak bilinmiyen ancak VII Heinrichin 1310 - 1313  italya seferi sırasında yazıldığı kabul edilen De Monarchiabarış özleminin açıkca dile getirildiği bir yapıttır.Insanlığın tek bir çatı altında toplanmadığı sürece,gercek ve kalıcı bir barışın sağlanamayacağına olan inancı,Danteyi imparatorluk düşüncesini savunmaya yöneltmiştir.Bu bakımdan kitabın başlığı gerçekte monarşiyi değil fakat evrensel monarşiyi bir başka deyişle imparatorluğu işaret etmektedir.Ancak Dantenin siyasal Düşünceler tarihindeki önemi imparatorluğun insanlık için ne denli gerekli olduğınu kanıtlama çabalarından kaynaklanmamaktadır.Zaten imparatorluk düşüncesi zamanını doldurmuştur.Germen ulusunun dışındaki diğer Avrupa Ulusları bu ideali paylaşmaktna cok uzaktaydılar ve ulusal krallıklar gerçeği karşısında bu düşünce bir düş olarak kalmaya mahkumdu.Dantenin siyasal düşünceye asıl katkısı devletin toplumsal arka planını ve devletin özünde din dışı olan bağımsız karakterini ortaya koymuş olmasındandır. Ayrıca Dante Devletin temel görevinin dünya ölçeğinde özgürlük,adalet ve barış sağlamak olduğunu vurgulayarak ve insanlığın birliğe gereksinimi olduğunu açıklayarak düşüncelerine evrensel bir boyut kazandırmıştır..

Dante,De Monarchia'nın hemen başında,çok yararlı olmasına karşın pek az bilinen dünyevi monarşinin bilimini yapmayı amaçladığını belirtip dünyevi monarşi kavramından ne anladığını ortaya koyar.Bir italyan ulusçusu olarak kabul edilen Dante imparatorluk  düşüncesine sıkı sıkıya bağlanmakla birlikte farklı koşulların farklı yasalara yol açtığını,dolayısıyla çeşitli devletlerin aynı yasalarla yönetilemeyeceğini kabul eder.Doğal yasa yerine Aristotelesin yasa anlayışını benımsemesi nedeniyle bu yargıya varan Dante,hemen ardından bunun Krallıklar yada Kentler biçiminde örgütlenmiş,siyasal birimlerin bağımsızlığı anlamına gelmediğini vurgular.Parçaların bütüne bağımlı olması gibi bu devletlerde evrensel devlete,yani imparatorluğa bağımlıdırlar.Bütün insanlığın ortak yasasını ,ortak kuralını belirleyen monarktır,Imparatordur.Bu bakımdan bu devletlerin yasaları ortak yasaya uygun olmalı ve tabii yöneticilerinden imparatorun hükmü altında bulunmalıdır.Böylece Dante metafiziksel uslamlamaları doğrultusunda Parisli Jean gibi Krallık savunuclarının savlarınıda yadsımış olur.

Kaynak : Tanrı Devletinden Karl Devlete imge kitabevi  Mehmet Ali Ağaoğulları-Levent Köker