Osmanlı tarihinde ,bir kaçı sünnet düğünü olmak üzere ,çok sayıda görkemli düğünlere rastlamak mümkündür.Güçlü ve yerleşmiş saltanatlar zaman zaman siyasi ortamın ağır havasını değiştirmek,devletin ihtişamını göstermek için büyük düğünler düzenlemiş ve bu yolda büyük paralar harcanmıştır
Osmanlı tarihinde Evlenme ile ilgili düğünler ikiye ayrılır
1- Şehzade düğünleri 2-Sultan düğünleri
Birinci bölüme giren düğünler,şehzadelerim kafes denilen saraymahbesine kapatılmadıkları ve eyaletlerde valilik yaptıları dönemlerde yapılmıştır ve sayısı pek azdır.Bu düğünleri tarihe geçenleri;
- I.Murat'ın oğlu Beyazıt'i Germiyan beyi 'nin kızı Devlet Hatun'la
-II.Murat'ın da oğlu Mehmet'i Dulkadiroğlu Süleyman beyin kızı Sitti Hatun ile evlendirilmesi sebebiye yapılan büyük düğünlerdir
Anadolu'nun birden fazla Türk devletleri arasında paylaşıldığı dönemde yapılan bu evlenmelerin,Avrupa tarihinde çok görülmüş ve haritanın değişmesinde etkili olmuş siyasi evlenmelerle bir benzerliğie vardır.Örenğin : Zayıf Germiyanoglu Beyliği Osmanlı Devleti'yle Karaman beyliği arasında kalmıştır.Bu devletlerden birine dayanmak gerekiyordu.Germiyan beyi,Osmanlı devleti'ni seçti ve kızını hisar ve kasabalardan oluşan zengin bir çeyizle Şehzade Beyazıt'e vererek geleceğini güvence altına almak istedi.
Bu dönemde yapılan düğünlerin en önemli özelliği,eski Türk geleneklerine yer verilmiş olmasıydı.Germiyan Beyi,kızını verme teklifini Ishak Fakih ile Sultan Murat'a bildirmişti.Ishak Fakih,Osmanlı padişahı'na cins atlarla birlikte Denizli'nin ak alemli bezlerini,Alaşehir'in kızıl dokumalarını hediye olarak götürmüştü.Düğün hazırlıkları başlayınca Anadolu Beyleri'ne,Mısır Sultanına davetiyeler gönderildi ve bu ülkelerin elçileri seçme atlar,katar katar develer ve değerli eşyalarla düğüne katıldı..
Gelen hediyeler arasında Osmanlı ümerasından Gazi Evrenos bey'in armağanları büyük bir servet değeri taşıyordu.Bunların arasında yüz erkek,yüz kız köle vardı ve bunların elleri boş değildi.On erkek kölenin elindeki tepsiler,filorin altınları,başka on kölenin elindeki tepsilerde mücevherlerle dolu idi.Geri kalan seksen köle de gümüş ibrik,kupa,leğen gibi değerli eşya taşıyorlardı.Bu ihtişam karşısında elçiler şaşırmış,bu hükümdarın bir kulu bu kadar zengin olursa kendisi nedir diye düşünmüşlerdir.Ancak Murat Han bu hediyeleri almamışihepsini konuklara,bilginlere ve yokusllata dağıtmış,bir kısmını da Evranos Bey'e ger vermişti..
Gelini getirmel için iki bin kişilik bir alay Kütahya'ya gönderildi.Bu alayda kadın temsilciler de vardı.Kızı,Aksungur'un hatunu ile Beyazıt bey'in dadısına emanet ettiler.Gelinin çeyizi olarak Germiyan devleti'ne bağlı bulunan,Kütahya,Simav,Tavşanlı ve Eğrigöz hisar ve kasabaları Osmanlu Devletine veriliyordu.Bugün bir ili kapsayan topraklar,Osmanlı tarihinin en zengin çeyizlerindendi.
Osmanlı şehzadeleri saray mahbesine kapatıldıktan sonra Padişah kızlarının evlendirilmesine önem verildi.İlk parlak düğünler Kanuni Sultan Süleyman 'ın kızı Mihrimah Sultan ile kız torunlarının düğünleri oldu.Servet birikimi,hükümdarları israf derecesini aşan düğünlere sürüklüyordu.
Bunların en gösterişli ve o derece savurgan örneğini III.Murat verdi.Oğlu Şehzade Mehmet'i ,çeşitli yazılara konu olan,eşşiz bir düğünle sünnet ettirdikten sonra,Kızı Ayşe Sultan'ı da üç defa sadarete gelecek olan Silahdarı Bosnalı Ibrahim'le ve yine muhteşem bir düğünle evlendirdi.Şehzade Mehmet'İn sünnet düğününün hazırlığı bir yıl sürmüş ve 1582'de yapılmıştı..
Ayşe Sultan'ın düğünü de emsalinden üstün olarak 1586 da yapıldı.O tarihe kadar sultanların nikahlarında en çok yüzbin altın mihir verilirken,Ayşe Sultan'ın mihri üç yüz bin altına çıkarıldı.Mısır valiliğine atanmış olan Bosnalı Ibrahim,büyük bir servete sahip olmuş,Istanbul'a burada yazılmasına gerek olmayan muhteşem hediyeler getirmişti.Sağdıçlığa atanan Kaptan Kılıç Ali Paşa 'nın geline hediye olarak verdiği duvak ve cibinliğinin değeri elli bin altın tahmin ediliyordu..
Düğünde önce devlet büyüklerine üç bin lira hil'at dağıtıldı.Yeni evlilere Kanuni'nin Sadrazamı Ibrahim Paşa'nın ;At meydanındaki sarayı tahsis edilmişti.Burada dört gün boyunca davetlilere muhteseme ziyafet verildi.Sadrazma önce olmak üzere vezirler gelini almak için Eskisaray'a gittiler.Ayşe Sultan'ı kırmızı atlastan bir cibinlik içinde kendisine tahsis edilen saraya getirdiler.Gelin alayının önünde,Osmanlu düğünlerinin pek önemli bir gösterisi olan 12 zira boyunda üzerinde nadide kumaşlar ve kıymetli taşlar bulunan iki nahil götürülüyordu..
Burada kısaca bir parlak örnegini verdiğimiz Sulta düğünleri şehzade düğünlerinde gördüğümüz eski türk geleneklerinden sıyrılarak Istanbul'a özgü ve belirli bir protokole bağlanacaktı.Bu protoolu söyle özetleyebiliriz:
1) Önce Sultanla damatlığa layık görülen kimsenin adaylığı ilan edilirdi.Bu adaylık süresi bazen pek uzun sürebilirdi.Evlenecek sultaın yaşı küçük ise buluğa ermesi beklenirdi.
2) Damat adayı,bu sürede padişaha ,çevresine ve gelecekteki eşine vereceği servet değerindeki hediyeleri hazırlardı.
3)Namzetliğin ilanından sonra devrin mali şartları,evlenecek sultanın ve damadın padişah katındaki değeri ile orantılı olarak ikametlerine tahsis edilecek saray ve konak yeniden inşa edilir veya eski bir bina onarılarak yeni evlilere verilirdi.Bu konuda büyük masraflarla saraylar inşa edildiği görülmüştür.Bugün Fındıklı'daki Mimar Sinan Üniversitesi'nin binası iki sultan için inşaa edilmiş saraylardır.
4 ) Düğün töreni ve eğlenceleri,yine devrin şartlarına ve evlenecek sultanın padişah katındaki değerine göre değişirdi.Yanlız kadınların katıldığı koltuk töreninde,damat gelin sultanın önünde durararak ayağa kalkmasını beklerdi.Bu bekleyişin karı koca arasındaki sosyal sınıf farkını belirtecek şekilde pek uzun sürdüğü ,gelinin nazlandığı,valide sultanın veya gelinin anası olan kadın efendinin müdahalesi ile ayağa kalktığı söylenir.
1908 Meşrutiyet ilanından sonra bazı sultanlar,Enver,Hafız hakkı gibi devrin siyasi kahramanları ile evlendirilmişti.Hafız Hakkı Bey'in düğününde bulunan bir hanımdan dinlediğime göre ,ittihatçı subay sert adımlarla gelerek Sultan geline bir selam çakmış,Sultan hemen yerinden kalkarak asker eşinin koluna girmişti !
5 ) Zifaf gecesinin sabahı,zamanın Padişahı yeni evlilerin saraylarına gelerek onları sevindirir,olağaüstü ağırlanarak akşama kadar orada kalırdı.
6 ) Sultan nikahları Topkapı sarayındaki Hırka ı Saadet dairesinde kıyılırdı.Nikahta damadı ve gelini birer vekil temsil ederdi.Gelinin vekili çoğu zaman kızlar ağası olurdu.Son devirlerde yazılı bir nikah sözleşmesi tanzim edilir.Bu sözleşmede Sultan'a kocasını boşama hakkı verilirdi.
Sultan düğünleri padişahlar için sıkıntılar arasında bir nefes alma ve oyalanma fırsatı olurdu.I.Mahmut ve III.Selim gibi çocukları olmayan padişahlarda bu mutluluğu hiç olmazsa yeğenlerinin evlilikleri ile tatmışlardır.III.Selim 1792'de Amcası I.Abdülhamit'in küçük kızı Emsa Sultan ile beraber büyüdüğü gözde adamı Kaptan Küçük Hüseyin Paşa ile evlendirerek,Cağaloğlunda ( Bugün türbelerin bulunduğu yerde ) muhtesem bir sarayı sultana hediye etmişti
II.Abdülhamit'in kızlarından Ayşe Sultan'ın anılarınde geniş yer verdiği bir düğün vardırki çok ilginçtir.Ayşe Sultann düğününü onun kaleminde dinleyelim :
Babamin saltanatı zamanında yapılan ilk Sultan düğünleri,babamın dört kızkardeşinin,yani Behice,Seniha,Mediha ve Naile Sultanların düğünleridir.Bu dört kızkardeşinin düğünleri babasının ilk yıllarına denk gelmiştir.Bunların çeyizlerini Sultan Azi yaptırıp hazırlatmış ise de,bir türlü evlendirmek şansı olmamıştı..
Bunlarda sonra,Sultan Aziz'in üç kızı Saliha ,Nazima ve Esam Sultanlarla,Zekiye Sultan'ın çeyiz ve düğünlerini II.Abdülhamit yaptırmıştır.
Bunlardan sonra ' cülus kızım ' diye Sultanın adlandırdığı ablam Naime Sultanı evlendirmişti
Ondan sonra, II.Abdülhamit,Sultan Murat'ın kızları Hatice ve Fehime Sultanlarla,Sultan Aziz'in en küçük kızı Emine Sultan'ın düğününe yaptırmış,ondan sonra kendi kızı Naile Sultan'ı evlendirmiş,daha sonra Sultan V.Murat'ın kızı Fatma sultan iler amcamız Kemalettin'İn kızı Münire Sultan'ı evlendirmiş,bunlar II.Abdülhamit'İn yaptığı son düğünler olmuştur.
Böylece,Sultan Abdulhamit Han 15 Sultanın evleneme merasimini organize etmiştir..
Naime Sultan devam eder :
'' Benim ilk gördüğüm düğün,hemşirem Naime Sultan'ın düğünüdür. O zaman ben dokuz yaşındaydim.Kızkardeşime Ortaköy'de Zekiye Sultan'ın dairesinin yanında güzel bir saray yaptırmıştı.Bunlara Çifte saraylar denirdi.Kızkardeşimin çeyizi hazırlanmış.Küçük Mabeyn'e getirilmiş,bütün aile gidip çeyizi seyretmişlerdi.Düğünden bir hafta önce,Hazinedar Usta,maiyetiyle hemşiremin sarayına girmiş,hazırlığa başlamıştı.Babam,Mabeyn i Humayuna vukelayı ve bütün ricali davet etmiş,ziyafet vermiş,Seyhülislam Efendi tarafından Gazi Osman paşa'nın ikinci oğlu Kemalettin Bey'le kızkardeşimin nikahları kıyılmıştı.Naime sultan'a her yerden hediyeler geldiği gibi,nikah töreninde bulunanlara da babam bazı hediye ve nişan lar hediye etmişti.Vukela haremlerinden bu nişanı alan kimse yoktu.Gazi Osman Paşa'nın büyük oğlu Nurettin Paia da kızkardeşimiz Zekiye Sultan'ın eşiyid.Kemalettin beyde daha sonra paşa olmuştur.
Düğünden önce babam,kızkardeşimizi huzuruna çağırtıp dualar ve nasihatlar etti.Alnından öptü.Gelin elbisesini giyerek gitmek adet olmadığından,kızkardeşimiz günlük elbiseleri ile arabasına binip sarayına gitti.Arkasından kurbanlar kesilip fakirlere dağıtıldı.Ondan sonra,Valide Sultan başta olarak saray arabalarıda çıktılar.Gelinin evine gittik.Sarayın kapısı açılmış,herkes giriyordu.Büyük bir kalabalık vardı.Kardeşim Zekiye Sultan,beyaz kadifeden ,uzun etekli,sırma işlemeli bir elbise giymiş,tacı başında nişanları göğsünde evsahipliği vazifesi yapıyor,hatırlı misafirlerle görüşüyor ,emirler veriyordu.Bu şahane tuvaletiyle şefkat i mücesseme denmeye layık büyük kızkardeşimiz bizide etrafına toplamıştı.Ben,Şadiye,Refia,Büyük agabeyimiz Selim efendi'nin kızı Nemika Sultanlarla onun yanında oturuyordum.Gelinin kıyafeti eski usul ,gayet uzun ,dört etekliydi.Fakat etekler yerde bırakılmıyor,omuzundan arka eteklerim üzerine kadar aynı tip kürk giyiyordu.Kürkü,inci ve sırma ile işlenmişti.Önde,göğüsten aşağıya kadar pırlantalı düğmeler konmuştu.Belinde altından mücevherli tokalı kemer vardı.Elbisenin rengi beyazdı.Birçok eski fikirliker elbisenin beyaz oluşunu eleştiriyorlardı.Çünkü,evlenen sultanlar bugüne kadar hep kırmızı giymişler,fakat Naime Sultanın arzusu ve ısrarı ile beyaz yapılmıştı.
Zekiye Sultanın yanında Hidiv Ismail Paşa'nın kızı Prenses Fatma Hanımefendi de Beyaz tuvaletleriyle oturuyor,birçok büyük hanımefendiler girip çıkıyordu.
Sultan Mecit'in iki haremi de Valide Sultan'ın yanında oturuyor,halamız Cemile Sultanda orada bulunuyordu.
Nihayet ,damat beyi getireceklerdi.Gazi Osman Paşa,oğlunu selamlık kapısına kadar getirmiş.Kızlar ağasına teslim etmişti.Damat,dualar,senalarla Harem'e girmiş,doğruca aşağıda hazırlanan salona geçmişti.Kızkardeşimizin daha öncede oturtmuş bulunduğu tahtvari bir kanapenin önüne gelerek kalkmasını rica etti.Yarım saatten fazla geçtiği halde,hemşire kalkmadı.Bu eski bir saray geleneğiydi.Bir müddet kalkılmaz,damadın ısrarı beklenirdi.Herkes ayakta bekler,damat ter dökerdi.Kızlar ağası başta olmak üzere bütün harem ağaları kapıda bekliyordu.Nihayet,Valide Sultan'a haber verdiler.Valide sultan gitti kapıdan '' Kızım,artık hatırım için kalk.Damadımızı üzme dedi ''.Sultanda kalktı.Aşağıdan,'' Maaşalah ' sesleri yükseliyor,Hamidiye Marşı çalınıyordu.Nihayet gelinle güvey merdivenlerden yürüyebiliyorlardı.Geleneğe göre,Sultan'ın bir kolundan kocası,öteki kolundan Kızlar ağası tutuyordu.Altı,yedi harem ağası da eteklerini tutuyorlardı.Elbisenin ve tacın ağırlığından başka,kalabalık arasında yürümek de zahmetli ve zor oluyordu.
Böylece,gelin odasına kadar geldiler.Önümüzden geçtiler.Biz küçükler orada bulunan bir masanın üzerine çıkarılmıştık.Ancak bu surette görüyorduk.Damat gelini köşesine oturtmuştu.Çıkarken gülerek elini cebine soktu.Altınlar serpmeye başladı.Bir kıyamettir koptu.Damada güç halle harem ağaları yol açıp selamlığa çıkardılar
Ondan sonra Hazinedar Usta '' Padişah tarafından '' diye bağırdı ve altınlar serpti.O altınlarda kapışıldı.Arkasından Valide Sulatn tarafından serpildi.Ondan sonra halalarımızın ve tüm sultanlaın başkalfaları,isimleriyle bağırarak aşağı katta,bahçede para serpmeye başladılar.Mızıkacılarada para serpildiğinden müzük durmus,garip sesler çıkıyordu..
Nihayet bu gürültü,patırtıda bitti.Herkes birbirini rahatça görmeye başladı.Gelinin odasına gittik.Kendisini tebrikle elini öprük.Kızkardesşim çok güzedli.Ufak,tefek,çok nazik muhteşem güzel yeşil ela gözlü,ince uzun kaşlı ,beyaz şeffaf tenliydi.Ağız ve dişleri çok güzeldi.Kaşları ve tipi babama çok benzerdi.Elbisesi onu şahane gösteriyordu.Özellikle yapılmış olan beyaz sırmalarla işlenmiş tahtın üzerinde oturuyordu.Bütün oda beyaz,sırmalı hereke kumaşlarıyla döşenmişti.Biz küçükleri yanına oturttu.Bizimle konuşuyordu,biz de ona hayran hayran bakıyorduk.
Ziyafet başlayacaktı.Salonlarda ,sofalarda,bahçede.Harem ve Selamlık'ta sofralar kurulmuştu.Kilerciler koşuşuyorlar,seyircilerede ayrıca yemekler veriliyor,gelip geçenler,bile yemek alıyorlardı.Mızıka durmadan çalıyordu.Akşma doğru bu durumda sona erdi.Misafirler,vukela haremleri gittiler.Biz bize kaldık.Biz de damadı içeriye koyduktan ve damat.Valide Sultan'ın elini öptükten sonra gidecektik.Halalarımız orada idiler.
Yatsı ile beraber damadı yine Gazi Osman Paşa kapıya kadar getirdi.Kızlar ağası içeriye aldı.Damat,zevcesi Sultan'ın odasına girmedne önce,Valide Sultan'a sultanların ellerini öptü.Sırmalı seccade yayılmış damat odaya girer girmez doğruca gidip namaza durmuştu.Hemşire daha evvelden ayakta bulunuyordu.Halalarımızın kapıdan bakıyorlar,kahkaha ile gülüyorlar,konuşuyorlar,biz de orada durup olan biteni seyrediyorduk.
Bu işde bitince ,Kızlar ağası odanın kapısını açıp Sultanlara yerden bir temanna ederek,'' Allah,hayırlı,uğurlu eylesin ' diye dua etmiş,halalarımız,kahkahalı dualarıyla arabalarını emretmişler,cümlemiz birden çıkıp evlerimizi gelmiştik.
Bütün Sultanların düğünü böyle olurdu.Birlikte bir kaç Sultan evlendiği zaman köşeye oturma merasiminde sırasıyla evlenen Sultanların saraylarına gidilirdi.Mesela,babamın saltanatı,zamanında yaptırmış olduğu ikinci düğünde,birlikte evlendirilen dört sultandan önce Saliha Sultan'a ,sonra Nazima Sultan'a gidilmiş.Zekiye Sultan'a gidildikten sonra en küçük olan Esma Sultan'a en son gidilmişti.Sultanlar arasında da husustan yaş eskiliğine bakılırdı.
Sultan Abdülaziz,padişahlığı sırasında ancak üç hanım sultan evlendirmiştir.Bilindiği gibi,yalnız annesi hanedan dan olan,yani Sultanlarla damatlardan doğan kızlara ' Hanım Sultan ! erkekler ' Sultanzade ' denirdi..Evlendirilen bu hanımsultanlar şunlardır: Sultan Mecit'le, Sultan Aziz'İn kız kardeşleri Atiye Sultan'ın ve zevci Fethi Paşa'nın kızları olan Saniye ve Feride hanım sultanlar,bizim büyük halamız,yani babamın halalarından Adile Sultan ve zevci Tophane Müşürü Mehmet Ali Paşa'nın kızı Hayriye Hanımsultandır.
Evet,Bunlar Ayşe Osmanoğlunun anılarında alıntılardır.
Nerede eski düğünler....
Kaynakça: Yıllarboyu tarih dergisi
No comments:
Post a Comment