GAZALI 1058-1111

Asıl adı ' Ebu Hamid Muhammed Ibn Muhammed el Gazali' olan Müslüman ilahiyatçı,Felsefeci,düşünür ve tasavvuf alimidir.Batı dillerinde ismi ' Algazel' dir.Gazali Hicri 450  yılında Tus şehrinde doğmuştur ve aslen Fars kökenlidir.İlk öğrenimini Tus şehrinde Ahmed bin Muhammed er Razikani'den,daha sonra Cürcan şehrine giderek Ebu Nasr el Ismail'den eğitim görmüş daha sonra 28 yaşına kadar Nişabur  Nizamiye Medresesinde ilim öğrenimi görmüştür.Hocası Imam-ı Harameyn Abdülmelik el Cüveyni 1085 yılında ölünce Nişabur'dan Büyük Selçuklu Devletinin ilk veziri Nizami ül mülkün yanına gider.Nizamülmük  Gazali'yi 1091 yılındaki Bağdad'taki Nizamiye medresesinin başhocalığına getirir.Bu arada Nizamül Mülk 1092 yılında Horasan'da öldürülür.1095 yılının kasım ayında görevini bırakan Gazali,1096 yılında Haç ziyareti için Şam,Kudüs,Medine ve Mekke'yi ziyaret eder.1105 yılında tekrar Tus şehrine geri döner.Nizamülkün  oğlu Fahrül Mülkün ricası üzerine,1106 yılında Nişabur şehrindeli Nizamiye medresesinde ders verir,daha sonra 1111 yılında Tus şehrine döner ve aynı yıl vefat eder.

Gazali'nin bir felsefe eleştirmeni olarak islam dünyasında derin etkisine ek olarak,onun ' şüphe ,hakkı götürür '' prensibiyle  Fransız düşünürü Descartes'a '' Sebep ile sonuç arasında zorunlu bir bağlılık  yokturu '' düsturu ile David Hume'a ve '' Aklın bütün meseleleri  kavrayamadığını '' ileri süren ilkesiyle de Alman düşünürü Kant' a öncülük  ettiği söylenebilir.

Gazalinin Bagdat'ta çağının bütün dinsel ve düşünce akımlarıyla tanışması,onu giderek bilginin niteliği üzerinde düşünmeye ve bunu sorgulamaya yöneltti.Bu dönem aynı zamanda onun yazarlıl hayatınında en verimli dönemini oluşturur..Müderrislik yıllarında  fıkıh,kelam ve felsefe dallarında yirmiye yakın eser kaleme aldı.Temmuz 1094-Şubat 1095 arasında yazıldığı sanılan '' Makasidül'l Felsefe ''  ile Şubat 1095 de tamamladığı  tahmin edilen '' Tehafutü 'l Felasife '' bunlar arasındaydı.'' Makasid '' ikinci esere hazırlık amacıyla eski Yunan'ın felsefe mirasını  nesnel biçimde analiz ediyordu. '' Tehafüt '' ise Farabi ve İbni Sina gibi ıslam  felsefecilerine yönelik eleştirilerini bir araya getiriyordu.

Gazalinin felsefe eleştiris,duyuların kişiyi aldatbileceği yönündeki gayet doğru bir saptamayla başlıyor,insanı genelde  çelişik yargılara yönelttiğini belirttiği aklın sorgulanmasıyla gelişiyordu.Akıl,felsefi ve metafizik sorulara yanıt bulmaya çalışırken çelişkiye düştüğüne göre,gerçeğe ulaşması imkansızdı.Salt akla dayalı bilgiler,mutlak gerçeğe varmak için gerekli içerikten yoksundu;matematik çok basit ve açık yöntemlerle kanıtlamaya yöneldiği için,doğanın karmalıklığını ve akıl ile açıklanması  imkansız yönlerini reddetmek zorundaydı.Mantık da tümel bir kanıtlama aracı olduğu için bir düşünceyle hem aynı doğrultuda hemde ona karşı kullanılabilirdi.

Yapıtlarıyla yanlız Islam dünyasında değil batu da büyük yankı uyandıran  Imam Gazali,1145 de Toledo'da '' Logica et Philosophia '' adyla latinceye çevrilen '' Makasidu'l Felasife '' adlı eseri vesilesiyle Avrupa'da uzun süre boyunca bir numaralı,'' Aristo Yorumcusu '' olarak kabul edildi.

Gazali  hayatının olgunluk,döneminde ardqrda birçok eser kaleme alıp yüzlerce  öğrenci yetiştirdikten sonra 18 Aralık  1111 de doğduğı şehirde öldü.