Iskoçyalı ekonomist ve filozof olan Adam Smith 16 Haziran 1723 de Iskoçya'da dünyaya geldi.Babası Avukattı ve annesi Margaer Douglas,Adam'ın doğumundan iki ay sonra ölmüştü.1729-1737 yılları arası Kirkcaldy Burg okuluna devam eden Smith Orada Latince,matematik,tarih ve yazı öğrendi.Smith sonraları Glasgow ve Oxford Üniversiteleri'nde öğrenim görmüş ve daha sonra Glasgow Üniversitesi'nde ahlak felsefesi hocası olmuştur.Çok geniş sahaya yayılan yazıları vardır.Ekonomi bunlar arasında en önemlisidir.
Smith on dört yaşında Glasgow Üniversitesinde ahlak felsefesi konusunda,Francis Hutchenson'ın yanında eğitim göremeye başlamıştır.Özgürlük,hukuk ve ifade özgürlüğü konularındaki tutkusu burada alevlenmiştir.1740 yılında Oxford'daki Balliol Kolejin'de okumaya başlamış fakat 1746 yılında okulu terkedip Oxford'da imtiyaz denetimi konusunda eleştirmenlik yapmaya başlamıştır.1748 yılında Edinburgh'da Lord Kames'in koruması altında kamu konferansları vermiş,konuşma sanatı ve güzel sanatlar konularına değinmiştir.Sonraları '' servet yönetimi '' konusunu ele almış ve bu dönemde ,yani yirmili yaşlarının sonlarına doğru,daha sonra '' Ulusların Zenginliğin Nedenleri '' adlı kitabında dünyaya açıklayacağı ' doğal özgürlüğün açık ve basit sistemi '' konusuna el atmıştır.1750 yılı civarlarında ilerde çok yakın arkadaş olacağı David Hume ile tanışmıştır.
Smith'in Hristiyan olan babası dininine çok bağlıydı ve Iskoç Kilisesinin ılımlı kanadına üyeydi.Smith'in Ingiltere'ye gidişinin arkasındaki sebebin Ingiliz kilisesinde kariyer yapmak istemesi olduğu söylensede bu konu hakkında kesin bir kanıt yoktur ve aksine Smith'in Iskoçya'ya deizm yanlısı olarak döndüğü bilinmektedir.Ayrıca çocukken babası tarafından gönderildiği kiliseden kaçarak geri dönmüştür.Smith,felsefi olarak dinin ekonominin önünde bir engel olarak görmüş ve ateizm üzerinden düşünmüştür.Birçok yönden Darwin ile aynı görüştedir.
1751 yılında Smith Glasgow Üniversitesinin mantık profesörü,ertesi sene de ahlak felsefesi profesmörü olarak atanmıştır.Derslerinde erik,konuşma sanatı,hukuk,politik ekonomi ve '' polis ve gelir '' konularını işlemiştir.1759'da Glasgow'daki bazı konferanslarını bir araya getirdiği '' Ahlak anlayışının Teorisi '' adlı kitabını yayınlamıştır.Bu kitap çıktığı dönemde Smith'in itibarının yayılmasını sağlamıştır.Kitabın ana teması insan ilişkilerinin verici ve alıcılar arasındaki sempatiye ve anlayışa ne kadar bağlı olduğu üzerineydi.Lord Monboddo'nun 14 yıl sonra yayımlanan '' Dilin Kökeni ve Gelişimi Üzerine '' kitabundaki detaylı incelemesinde gösterildiği üzere,Smith'in bu ilk kitabındaki dil evrimi analizi yüzeyseldi.Yine de Semih'in akıcı ve ikna edici savunmaları belagatlı olsa da tartışılmazdır.Smith açıklamalarını Lord Shaftesbury ve Hutchenson gibi '' ahlak duygusu '' ya da Hume gibi '' fayda' ya değil,'' anlayış'a '' dayandırmaktadır.
Smith ile David Hume sayesinde tanışan Charles Townsgend 1763 yılı sonunda Smith'ten üvey oğlu genç Bucclecuh Dükü'ne özel ders vermesini rica etti.Smith gelecek iki sene boyunca öğrencisi ile çoğunlukla Fransa'da yaptığı yolculuklar sırasında Turgot,Jean D'Alembert,Andre Morellet,Helvetius ve özellikle çalışmalarına itibar ettiği Fizyokratik düşüncenin başkanı Françoi Quesnay gibi öncğ aydınlarla tanıştı.Kirkelaldy'ye döndükten sonraki on seneyi '' Ulusların Zenginliği '' adlı,1776'da yayımlanan başyapıtı üzerinde çalışarak geçirdi.Kitap büyük çoğunluk tarafından beğenildi ve revaçta kalarak Smith'in meşhur olmasnı sağladı.1778'de Smith Iskoçya 'da vergiden sorumlu bir devlet bakanı olarak atanan Smith Edinburgh'a annesinin yanına yerleşti.17 Haziran 1790 yılında ağır bir hastalık sonrası yaşamını yitirdi.Bilindiği kadarıyla,gelirinin büyük bir kısmını gizli yardım fonlaruna bırakmıştır ....
No comments:
Post a Comment