DEVLET DAIRELERINE RESMI ASILAN ILK PADIŞAH

Çoğu kimse Müslümanlığın resim yapmayı yasakladığını sanır.Halbuki islamda resim yapmak değil,resimlere tapmak  yasaktır.Resim yapmayı yasaklayan ise Museviliktir.Nitekim Tevratta yazılı olan bu dinin esaslarını teşkil eden 10 emirin ikincisinde

‘’ Ne yukarıda gökyüzünde ve ne aşağıda yeryüzünde,ne toprağın altında ve ne de sulardan bulanan hiçbir şeyin suretini yapmıyasın !! ‘’ denilmektedir.Kur’an da böyle bir  yasak yoktur.Kur’an Islam’ın bütün esaslarını kapsamakta olan Tanrı buyruklarından meydana gelmiştir.

Bu yüzden Osmanlı padilahlar ve mesela Hürrem Sultan,Kösem Sultan ,Turhan Sultan,Rabia Gülnur Sultan v.s gibi bir çok padişah eş ve anneleri baştan beri – hemde yabancı ressamlara-resimlerini yaptırmışlardı.

Osmanlı padişahları içinde resmni ilk yaptıran genellikle Fatih Sultan Mehmet olduğu sanılırsada I.Murat Hüdevandigarın,Yıldırım Beyazıtın,Çelebi I.Mehmet’in,kardeşleri Emir Süleyman,Isa ve Musa Çelebilerin  yine yabancı ressamlar tarafından  ve zamanlarında yapılmış resimleri mevcuttur.

Devlet Dairelerine ilk önce resmini  astıran II.Mahmut ( 1784-1839 )olur.

II.Mahmut  her yeniliğe ve ilericiliğe engel olan  köhne yeniçeri ocağını kaldırıp ‘  Asakiri Mansureyi Muhammediye ‘ adlı bir orduyu kurduktan sonra düşündüğü yenilik  ve batı usulü islahat hareketlerine girişmiş ve devlete elinden geldiği kadar Avrupalı görünüm vermeye çalışmıştır.

Otuz yıl süren Hükümdarlığı sırasında bu uğurda pekçok güçlüklerle karşılaşmış ,ilericilik  yolunda  çetin mücadelelerde bulunmuş,icabında tahtını ve hayatını bile tehlikeye atmaktan çekinmemiştir.

II.Mahmutun yaptığı en önemli işlerden biri de ,şüphesizki Tanzimat devrimini hazırlamaktır.Tanzimat devrimi,Fransız Devriminin  ilan ettiği insan hakları beyannemesinin Osmanlı devletince kabul edilip hangi din ve millete mensup olursa olsun,bütün vatandaşları kanunlar karşısında eşit duruma getiriyor,herkese can ,mal,irz,emniyet ve dokunulmazlığı sağlıyor,vatandaşların açık olarak  yargılanmadıkça ve kanun hükümlerine aykırı şekilde  cezalandırılmasını yasaklıyordu. Bu devrin onun zamanında hazırlanmış ancak ölümü bunu ilanına engle olmuş ve bu iş oğlu Sultan Abdülmeciy tarafından başarılmıştır.

II.Mahmut zamanında yapılan devrimlerden biride  kılık ve kıyafetçe ,o devrin Avrupa tarzına uyma kararıdır.Bu iş evvela ordudan  ve memurlardan başlandı.Bizzat Padişah da yeni kıyafeti kabul etti ve kendisini bu halde gösteren resimlerinin bütün askeri ve sivil devlet dairelerine  asılmasını emretti.Bu resimlerde kendisi şalvar yerine pantolon,üstlük hil’at yerine ceket ve kavuk yerine fesle görünüyordu…

Vakanüvis Lütfi şöyle der :

Asker ve mülki nizamların yenilenmesine itina olunduğu sırada Avrupa tarzındaa bazı şeylerin de yapılması düşünülmüş ve uygulamaları da görülmeye başlamıştı.Bunlardan biri  olmak üzere ,bazı askeri be mülki dairelere padişahın resmi gönderildi

II.Mahmut’un ilk olarak 1836 yılında Selimiye Kışlasına resminin konulmasına karar verilerek büyük bir tören düzenlendi.Ordunun ileri gelenleri,yeni büyük üniformalarını giymiş ve nişanlarını takmış olarak Hassa Ordusu müşiri ( Mareşalı ) Fevzi Paşa’nın yalısında toplandılar ve yeni kabul edilmiş olan Ay yıldızlı  bayraklar çekilmiş sandallarla gelen bir tabur Bahriye  ve iki tabur Hassa askeri ,üçer top ve bando takımlarıyla Beylerbeyi köşkünün  arkasında yer aldılar.Bir tabur asker Nuhkuyusu caddesinde ,iki tabur Mehmet Paşa köşkü önünde ,bir Bahriye taburu Bağlarbaşı’nda bir süvari alayı Haydarpaşa çayırında selam törenini ,yerine getirmek üzere hazırlandılar.Bir harbiye taburu ise kışlada bekliyordu.Bu birliklerin hepsinde top ve bando vardı.Bundan başka eski Beylerbeyi köşkünden Selimiye kışlasına kadar her kırk adımda bir süvari ve piyade karakolu hazır bekliyordu..

Resim,köşkten bir faytonla yola çıkarıldı.Atlarına binmiş Subaylar,yaya hassa askerleri ve çavuşlar önde yürüyorlardı.Hassa Ferihi ( Tümgeneral ) Fethi Paşa ile Çirmen Mutassarıfı Mustafa Nuri Paşa,Hassa ve Mansura Müşirleri bunlar takip ediyor,arkadan fayton geliyor,daha arkada ise serasker Hüsrev Mehmet Paşa ile saray mensuplarından Mabeynci Izzet bey bulunuyordu.

Padişah,bu töreni seyretmek için deniz yoluyla kışlaya gelmişti.Yolda bulunan askeri birlikler,alay önlerinden geçtikçe,bandolarını çalarak  selam duruyorlardı.Kışlaya yaklaşılınca vezirler be devlet erkanı atlarından indiler.Resim faytondan alındı ve eller üstünden taşınarak daha evvel kararlaştırılan yere konuldu.Hemen kurbanlar kesildi.Bundan sonrada Usküdar Aziz Mahmud Hudai Tekkesi şeyhi dua etti ve devrin meşhur Sümbüli şeyhlerinden Yunus efendi fatiha okuduçMutasarrıf hocalar,hala resmi caiz görmedikleri için dua ve fatiha aydın şeyhlere yaptırılmıştı..

Dua ve Fatiha sona erince bütün birliklerde bulunan toplar,21pare ateşde bulundular.Arkasından bütün askerler resmin önünden törenle geçtiler.O Akşam Selimiye Kışlasının içi ve dışı kandilerle donatıldı,havai fişekler atıldı ve asker eğlendi

Birkaç gün sonra aynı parlak törenle Babıaliyi gönderilen resimde asıldı.Bu resmi Mabeyincilerden  Vassaf  Bey getirmiş ve duasını  Sütlüce  Sadi Tekkesi Şeyhi ve II.Mahmut’un çok sevip saydığı devrin büyük bilgin ve aydınlarından Harinizade Süleyman Sıtkı efendi yapmıştı

Ancak,bir süre sonra resimde hoşlanmayan ulema halkı kışkırtmaua başladılar.Her tarafta bunun dine ve şeriata uygun olmadığı hakkında dedikodu başladı.Bu durum tüm imparatorlupa yayıldı.Hatta Hicaz Uleması bu olayı açıkça yerdiler  ve bunu putperestlik  olduğunu söylemeye başladılar.Lakin Padişah ,bunlara aldırmayarak resimleri yerinde bıraktı.Buna rağmen  bu iş,ancak onun hayatından devam edebildi.II.Mahmut vefat edince bir türlü dinmeyen dedikoduların önüne geçmek için resimlerin üstü perdelerle kapatıldı..

Tanzimat hareketinde bir süre sonra ise resim hatta daga sonraları fotoğraf  herkes  tarafından kabul gördü.Hükümdarların resimlerinin asılmasıda normal karşılanmaya başladı.Ancak Ulemanın kışkırtmalarına meydan vermemek için dua törenleri bir daha tekrarlanmadı

XX.yüzyıldaki Padişahların arasında yalnız II.Abdülhamit,resminin çekilmesini ve asılmasını istemezdi.Fakat bu,dini taassuptan değildi.Kendisi,bir evvelki padişah olup Osmanlı tahtından ancak  93 gun kalabilene V.Murat gibi yakışıklı ve Ondan evvel tahtta bulunan Sultan Abdülaziz gibi gösterişli olmadığından onların resimlerini görmüş  olan halkın kendisini beğenmemeleri ihtimali evhamına dokunduğu için adeta fotoğraf  yasağı koymuştu.Mevcut resimleri bu yüzden ya şehzadeliğine ait veya 1908 Meşrutiyetten sonra çekilmiştir…

Kaynak : Yıllarboyu tarih dergisi Sn Münir Sirer Makalesi  Kasım 1980