17 ve 19 yüzyıllar arası Çin ve Tai Ping ayaklanması üzerine bir deneme

Çin Dünyanın en kalabalık ülkesi,Bizimde yeni yeni keşfetmeye başladığımız bir ülke.bu yazımda yakın tarihine göz atacağız

1644 yılında Çin de büyük bir Halk Ayaklanması oldu,bu ayaklanam sırasında Köylüler başkent Pekin’İ ele geçirdiler.Birçok soylu feodalın malları ellerinden alındı.Bunun üzerine soylu feodaller halklarına ihanet ettiler ve gidip göçebe bir halk olan Mançulardan yardım istediler.

Mançu süvarileri Çin’e girdi ve köylü ayaklanmasını bastırdı.Ama  iktidarı ele geçiren feodal  Mançular,Çinden ayrılmadılar.1644 yılından itibaren  ( 1912 ye kadar ) Çin de bir yabancı hanedandan,Mançulardan  gelen Ts’ingler egemen oldu.Feodal Mançular ülkenin  en verimli topraklarını  ele geçirmişlerdi.Çin halkını vergi ve borç taksitleriyle eziyorlardı..

Çin’de imparatorun iktidarı mutlaktı,ona ‘ göğün oğlu’ adı verilirdi..Imparator güneşe benzerliğini ispat etmek için sarı renkli giysiler giyerdi.Sarı renkli giysileri,paltoları,baş örtülerini  ve paravanaları sadece imparator ve onun çok yakın akrabaları kullanabilirdi.Onların dışında hiç kimsenin giysilerinde bir sarı iplik bile olsa taşımaya hakları yoktu

Çin de feodal rejim egemendi.Derebeyler toprakla uğraşmazlar aslında birer serften başka bir şey olmayan köylülerine  töre gereği zorla bir angarya  yüklemezlerdi.Bir köylü,ancak doğduğu ve ailesinin  bulunduğu yerde nüfus kütüğüne yazılabilirdi,doğduğu köyden ayrılmaya hakkı yoktu,yani efendisinden ayrılmazdı

Toprağı olmayan köylü,efendisinden toprak  kiralamak ve kira bedeli olarakda  ürünün %60-70 ona vermek zorundaydı.Köylülerin çoğunun  hayvanlarıda  yoktu.Topraklarını kazmayla işliyorlar,yada kendilerini sapana koşuyorlardı.19.yy da bir dünya gezisi sırasında Çin de bulunan ünlü bir gezginin  anlattıkları Çin halkının ne ölçüde haklardan yoksun bulunduğuna,feodallere ve devlet memurlarına ne ölçüde bağımlı olduklarına  tanıklık etmektedir.Bir gün bir memur  bir tüccarın cebinde bir saat görür.Saat o sıralar pek ender bir şeydir Çin de .Memur elini tüccarın cebine sokar,saati alıp kendi cebine koyat.İçinden Memura küfretmekte olan tüccar,ona gayet sevimli bir şekilde gülümsememek ve saatini alarak kendisine seref bahsettiği için teşekkür eder.

Köylüler,özellikle feodal yönetimin memurlarından çekiyorlardı.Ülkede egemen olan Mançu derebeyler köylüleri devlet yüklerini taşımaya,yolları onarmaya ve her türlü angaryayı yerine getirmeye zorluyorlardı…

Köylüler açlıktan ölüyorlardı.Çocuklarını sattıklarını  görmek doğal bir durumdu.Çocuklarını  sattıklarını görmek doğal bir durumdu.Çin kentleri dilencilerden  geçilmiyordu.Kentlerin  yoksul halkı da barakalarda yaşıyordu.

Esnaflık ve el imalatı Çin’de de gelişmekteydi.Ülkede büyük kentler  vardı,ama bunlar Avrupada olduğu gibi sanayi merkezleri değillerdi.Etrafı yüksek taş duvarlarla çevrili bu kentlerde,ülkenin yöneticileri,devlet memurları ve ordu otururdu.Daha önce  gördüğmüz gibi,mülklerini bizzat yönetmeyen feodal beyler de buralarda  yaşarlardı.Köylüler vergilerini getirmek için gelirlerdi.

  

Bir yandan köylülerin sırtına binen ağır feodal boyunduruk,öbür yandan ,Asya steplerinden gelne fetihçi göçebelerin yıkıcı istilaları Çin’in ve Kore’nin gelişimini önlemişti.Örneğin bu göçebeler yollarının  üstündeki  tüm su kanallarını yıkıyor,kimi zamanda bütünüyle yerle bir edildi

Kore’nin tarihi Çin’in tarihine sıkı sıkıya bağlı idi.Feodal Kore Çin’e bağımlıydı.( Çinin vassalı idi ).Birkaç keze büyük köylü ayaklanmalarıyla  çalkalandı.16.yy sonunda Japonya Kore’ye saldırdı,ama Çin’in desteklediği halk karşı koud ve Japonları bozguna uğrattı..

Çin 17.yy da Tibet vet Moğolistandaki egemenliğini güçlendirdi.Aynı dönemde ,Doğu sibiryaya  Kazaklar yerleşmeye başlamıştı.Ruslar,Çin’e birkaç kez elçi gönderdiler.1689 yılında ilk Rus-Çin antlaşması imzalandı.iki ülke ticarı sorunları dostça çözümlüyorlardı.bu antlaşmayla,koşulları iki taraf içinde eşit bir antlaşmaydı..

Büyük Coğrafi keşiflerden sonra,Avrupalılar ,Çin’e sızmaya başladılar,ne varki ticaretten çok soygunla ilgiliydiler.1757 yılında Çin hükümeti Avruoalıların  ülkeye girmelerini yasakladı.Sadece Hollandalıların  Kanton’da ticaret yapma hakları vardı.Rusya’yal karayolundan yapılan ticaret sürdürüldü.Çinliler,bu tedbirlerle ,ülkeye giriş  yollarını sömürgecilere yasaklamak istiyorlardı.Japonya’ya girmiş olan Avrupalılarda kovuldular.

Kapitalizmin Avrupa Ülkeleri ile Kuzey Amerikadaki gelişmesinin sonuçlarında birid,Çin’i kapitalist ülkeler tarafından istila edilmesi oldu.Ingilizler bunun bir örneğini verdiler..1839 yılında Ingiltere savaş donanması ile ordusunu Çine gönderdi ve ülkeyi köleleştirmek amacı ile,Çin’in dış ticarete açılmasını istedi.Çinliler kendilerini savunmaya karar verdiler,Bu savaşa Afyon savasıda denir 3 yıl sürdü..Ingiliz askerleri  deniz kentlerini yıkıyor,köyleri ateşe veriyor,kadın ve çocukları öldürüyordu.1842 yılında Şangay ve Nankin’i istila etmiş olan Ingilizler,Mançu hanedanını Çin’i galiplerin yağmasına yol açan bir antlaşma imzalamak zorunda bıraktı..Ülkeyi zalimce aşağılayan bu eşitliksiz antlaşmanın şartları uyarınca  Mancu Hanedanı ithal edilen mallara en fazla %5 gümrük resmi koymayı,Kanton ve öteki dört limanı Ingiliz ticaretine açmayı yükümleniyordu.Yabancılara Çin Yasaları uygulanmıyordu,kendi polislerini birltikte getiriyorlardı.Bu Çin’in kapitalistler tarafından köleleştirimesinin başlangıcı idi.Ingilizler Çini sömürmeye devam etti.1844 yılında donanmaları birkaç yıldır Çin karasularında  bulunan Fransa ve Birleşik devletler ,bir savaş tehditi altında feodal Mançu hanedanından Ingilizlerinki gibi  aynı anlaşmaları elde ettiler.Bunları pek çok batılı devlet izledi.

Böylece 19 yy ortalarında itibaren Çin özfür devlet görünüşü altında bağımlı bir devlet durumuna indirgendi.Yabancılar tarafından Çin’inbu aşamalı köleleştirilmesi,köylülerim yaşama koşullarını daha da ağırlaştırdı ve genel ayaklanam zamanı yaklaşır.

Avrupa Sanayii tarafından üretilen ucuz mallarla rekabet,esnafı iflasa ve ülkedeki imalathaneler yıkıma sürüklüyordu.Çinli aç iplikçiler ve dokumacılar yavaş tıpkı Hintli Pamuku dokumacılar gibi yok oluyorlardı.

Yabancı kapitalistlerin ortaya çıkışı Çinli Tüccarların da canını  sıkmaya başlamıştı,çünkü ticaretlerini baltalıyor ve karlarını azaltıyordu.

  

1850 yılında Çinli köylülerin dağınık isyanları tek ve güçlü bir hareketle birleşti.Ayaklanmanın merkezi,Çin’in en büyük nehri Yang-tse ( Mavi nehir ) vadisiydi.Köylüleri,bir süre sonra,kentlerin yoksul halkları esnaf ‘ coolies ‘ ( bu sözcük acı kuvvet  anlamındadır ) adı verilen hamallar,kayıkçılar,yarı serf maden işçileri desteklemeye başladılar.Bu harekete Tai Pingler ayaklanması adı verildir ( Taiingtklangos devleti )

Başlangıçta Güney’İn deniz bölgelerinden bazı tüccarlar ve bazı küçük toprak sahipleri ayaklanmaya katıldılar.Bu ayaklanmadan yararlanarak Mançuların egemenliğine son vermek istiyorlardı.

Tai Pingler bir köye yaklaştıkları zaman köy halkı gelip onlara katılıyordu.Hükümet kuvvetleride kitle halinde onların saflarına katılıyordu

Tai Ping’ler ok,yaya,mızrak,kargı,çakmaklı tüfek ve imparatorluk  birliklerinden aldıkları dökme toplarla silahlanmışlardır.Aralarında,olduça işe yarayan ağaç top yaşayan ustalar vardır

Isyancı köylüler Nankin’i işgal ettiler.Tai-Pingl’ler tarım sorununu çözümlemeti denediler.1853 yılında yayınladıkları bir yasada şunlar yazılıydı: ‘’Bütün topraklar ,cinsiyet farkı gözetmeksizin,beslenecek ağızlar arasında paylaşılmalıdır’’ ‘’ Göksel imparatorluğun bütün tarlaları Gökseller tarafından işlenmelidir’’ Herkese toprak sahibi olma hakkı taniniyordu böylece.’’ Toprak varsa hep birlite işlerni; yiyecek varsa hep birlikte işlenir; yiyecek varsa hep birlikte yenir; içecek varsa ,hep birlikte içilir ,para varsa hep birlikte harcanır.Heryerde eşitlik egemen olmalıdır,acıkmış ve üşümüş tek bir insan kalmamalıdır’ bu tarım yasasının temeli le konulan toprağın köylüler arasında paylaşılmasına dayanıyordu..

Tai Pingler işkenceyi kaldırdılar ve halk mahkemeleri kurdular.Bu feodal ülkede,kadınlar ezici bir bağımlılık  altındaydılar.Tai Ping’ler Çin’de ilk kez erkekle kadının eşitliğini ilan ettiler.Kadınlar toprağın  pay edilmesi sırasında erkeklerinkine eş pay aldılar .Orduda,özellikle kadınlardan oluşan müfrezeler vardı.Kadınlar devlet örgütünde görev alma hakkınıda elde ettiler.

O zamana kadar Çin’de erkekler,yüzünü  görmeden bir nişanlı satın alabilirdi.Satın alınan ,nişanlı kız,yüzünü görmediği nişanlısının evine kapalı tahtıvaran içine getirirlirdi.Tai Ping’ler  nişanlı alımsatımınıda yasakladılar.

Egemen sınıflar arasında barbar bir adet vardu.Bu adete göre küçük kızların ayakları ,ayak parmakları,ayak tabanına kıvrılıcak  şekilde sarılırdı.böylece ayaklar büyümezdi.Bu uygulama zenginlerin çalışmadan yaşayabileceklerini  ispat etmek için yapılıyordu.Herkesin çarpışmak zorunda olduğunu ilan eden  Tai Ping ler ,bu adeti kaldırdılar,küçük kızların ayak şekillerini bozankarın cezalandırıcağını ilan ettiler.

Halkın yararına alınan kararlar sayesinde TaiPingler,köylülerin ve yoksul kentlilerin desteğini kazandılar.1852 yılında Tai Ping’ler kuzeye sefere çıkınca büyük bir hata işlediler.,feodal yönetimin başkenti  ve Mançu kuvvetlerinin merkezi Pekin’e  yönelmediler; Çin’in Orta Kesiminde durdular ve imparatorluğun eski başkenti Nankin’ini almak için bütün güçlerini harcadılar.Nankin’i 1853 yılında ele geçirdiler;bu tarih Tai Ping hareketinin doruk noktasını simgeler,bundan sonra düşüşü başladı..

Bir zafer kazandıktan sonra  Tai Ping’ler yeni bir monarşı kurdular; şeflerinden biri olan,eski köy öğretmeni  Hon Şin Tsouan ı imparator ilan ettiler

1856 yılında Tai Pingler arasında anlaşmazlık çıktı.Başlangıçta bu ayaklanmayı desteklemiş   ve ona katılmış olan tüccarlar ve toprak sahipleri geniş halk hareketinin tehdidi karşısında köylü kitlelerinin karşısına geçtiler.Beylere ait topraklara el konulmasından ve yoksul köylüler arasında pay edilmesinden zenginlerin  giysilerinin  ve eşyalarının paylaşılmasından hoşnut değildiler.Tai Ping’lerin devrimci kanadından  bir kömürcünün olan Yang Suking binlerce taraftarlaryla öldürüldü.Tai Ping’ler  devleti parçalandı ,bir çok düşman belgelere ayrıldı.Yang Sukking ve taraftarlaeının ölümünden sonra toprak  sahiplerinin eline geçen Tai Ping komutanlığı,derebeylerin topraklarına yerleşmiş olan köylüleri cezalandırmak için müfrezeler gönderdi.

Devrimin 1856 yılında başlayan ikinci döneminde ,Li Su Çen adlı bir yoksul köylü özellikle sivrildi.Feodallere ve dalaverici yabancılara karşı savaşmak için köylü müferezelerin başına geçmişti.

Li Su Çen’i yakalamayı başaran feodal Mançular,kafasını kestiler ve parça parça ettiler

Müdahale etmemeye söz verdikleri halde,yabancılar sözlerine alçakça  ihaneti seçtiler.Devrimi bastırmaları için Mançu hanedanına  ve Çinli Feodallere yardım ettiler.

Ingilizlerin ve Fransızların müdahalesi Tai Ping’lerin  düşüşünü hızlandırdı.1856’den  1858’e kadar ve 1860 yılında ülkeyi ve imparatorluk  yönetimini egemenlik altına almak için ,Ingilizler ve Fransızlar Çin’de yağma savaşı sürdürdüler,Amaçları,gerçekleşince,Tai Ping’ler devrimini ezmek için 1864,feodallerle ve kendisinden bir dizi ayrıcalıklar kopardıkları imparatorla birleştiler.Çin’deki halk  ayaklanmasını bastırmak için Amerikalılar da yardımda bulundular.

Müdahaleciler,işgal ettikleri kentlerde bütün erkekleri öldürüyorlar,kadınları ve çocukları köle olarak satıyorlardı.

Cin yavaş yaval bütün bağımsızlığı yitirdi,Tarih Çinli feodallerin vatanlarına ihanet ederek,onu yabancılara  teslim ettiklerini gösterdi.

1864 ten sonra küçük Tai Ping müfrezeleri bütün ülkeye yayıldılar ve dağınık köylü ayaklanmalarında yer aldılar

Tai Pingler döneminde Çin de ne devrimci burjuvazi,ne de proleterya vardı.Bu sınıflar henüz oluşmamıştı.Oysa köylü kitlesi tek başına feodal boyunduruktan kurtulamaz,bunu başarabilmesi için devrimci burjuvazi yada proletarya tarafından yönetimine ihtiyacı vardı