ILK KADIN RESSAMLARIMIZDAN HALE ASAF'IN HIKAYESI

Bu yazımda Genç Cumhuriyet’in ilk kadın ressamlarından Hale Asaf’tan söz etmek isterim.Tabii onun hikayesini anlamak içinde  Cumhuriyetin ilk yıllarının Sanat dünyası hakkındada bilgi vermek gerekir.


Türk resim sanatının etkileyen en önemli etmenlerden biri, kuşkusuz eğitimdi… 1883 yılında açılan ‘ Sanayi –i Nefise Mektebi ( 1928 yılından sonra Güzel sanatlar akademisi ismini alacaktır ) ile 1914 yılında açılan Inas ( Kız ) Sanay i  Nefise Mektebi’nde verilen resim eğitimi,1910 lu yıllarda  Avrupa’da eğitim gören Nazmi Ziya, Avni Lifij, Namık İsmail, Feyhaman Duran, Ibrahim Çallı ve Hikmet Onat gibi ‘ izlenimci ‘ ressamların etkisi altındaydı… Bu kuşak sonraları,’ 1914 kuşağı ‘ olarak ta anılıcaktır..


Cumhuriyet’in ilk yıllarından başlayarak  bu hocaların atölyelerinden mezun olan genç ressamlar,1929 yılında kurulucak olan ‘’ Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar  Birliği’ nin kurucuları arasında  yer alacaklar;çağdaş  Türk resim sanatında ve heykelde,dışavurumculuktan  kübizme dek ,kendilerini farklı eğilimler içinde ifade edeceklerdir..


Cumhuriyet’in ilk yıllarında  eğitimin ve sanatın  çağdaş bir kimliğe  kavuşması yolundaki çabaların  içinde,kadın sanatçıların işi,erkeklere göre daha zordu.Bu zor yaşamı seçenler arasında,Cumhuriyet’in ilk kadın ressamı olan Hale Asaf ve onun gibi ,daha bir çok kadın ressamın yetişmesine öncülük eden ilk kadın ressamımız Mihri Müşfik de bulunuyordu.

Şimidi ,kesişen yolları ve ‘ kaderleri ‘ ile,sanat tarihimize geçen bu iki kadın ressamın yaşamlarına bir göz atalım…


Hala Asaf ,Askeri Tıbbiye Reisi Rasim Mehmed Paşa’nın kızı Enis Hanım ve Yaver Asaf Paşa’nın oğlu Salih Bey’in kızı olarak,1905 yılında Kadıköy’de dedesi Rasim Mehmed Paşa’nın konağında  dünyaya gelir.


Küçük Hale çocuk yaşında ciğerlerinden hastalanır.Daha beş yaşındayken ameliyat olur ve ciğerindeki kistler alınır.Fransız Lisesi Notre Dame de Sion’da  eğitim gören Hale Asaf,ilk resim derslerini ilk kadın ressamımız  olan teyzesi Mihri Müşfik’ten alır.

1919 yılında Roma’ya teyzesi Mihri Müşfik’in yanına resim eğitimi için gittiğinde,Hale Asaf henüz on dört yaşındadır.Ertesi yıl Paris’e Montparnasse’a giderek ressam  Namık Ismail’İn öğrencisi olur.Hale Asaf 1921 ylında da Berlin Güzel Sanatla Akademisi’ni kazanarak Prof.Arthur Kampf’ın yanında öğrenciliğe başlar.Prof.Kampf,Hale Asaf’ın resimlerinin Berlin’in ünlü sanat dergilerinde yayımlanmasını sağlar.


Hale Asaf,1923 yılında Isviçre’ye mühendislik okumaya giden ancak parası kalmadığından,Konsolos Rıza Bey’in bulduğu burs ile Almanya’ya gelerek afiş ve desinatörlük eğitimi almak için ,Berlin Güzel Sanatlar Akademisi’ne kaydını yaptıram Fikret Mualla ile sınıf arkadaşı olur.

Tıpkı kendisi gibi Paris’te  yaşamı sona erecek olan ressam Fikret Mualla,Hale Asaf’a aşık olur.Ancak aşkına karşılık bulamayan Mualla,sınıf arkadaşlarından bir Alman kızını sevdi.Hatta kendisi,desinatör bölümünde iken,sırf onun ile beraber olabilsin diye sınıf değiştirmiştir.Karşılıksız bir aşk.

Berlin’de yaşadığı 1921 ile 1924 yılları arasında tekrar  hastalanan Hala Asaf’ın bir göğüsü alınır.

Bir çok ressamın başına gelen Hale Asaf’ın da kaderidne vardır:  Babası Mısır’a yerleşince,Hale de para sıkıntısına düşer ve 1924 yılında Türkiye’ye döner…


Nisan  1924 yılında Inas Sanayi i Nefise Mektebi’ne giden Hale Asaf ,burada Ömer Adil bey ile Feyhaman Duran’ın,daha sonra da Sanay-i Nefise Mektebi’nde,İbrahim Çallı’nın öğrencisi olur.

Babası Salih Bey’in Mısır’a gitmesinin ardından Hale Asaf’ın  anne ve babası ayrılmıştır.Annesi Enise hanım tedavi olmak üzere gittiği Isviçre’de veremden ölür.


Hale Asaf ,1925 yılında Sanay-i Nefise Mektebi’nden  mezun olduktan sonra,Maarif Vekaleti tarafından  ( Milli Eğitim Bakanlığı )  Almanya’ya gönderilir.Münih’te  Lovis Corinth’in öğrencisi olan Hale Asaf,1926 yılında İtalya ya gidip ameliyat olur.Aynı yıl Temmuz –Ağustos  aylarında  Istanbul’da açılan  Galatasaray Sergileri’ne ,yaptığı portrelerle katılır.


Seramik sanatçısı Ismail Hakkı Oygar ile evlenen Hale Asaf,13 Ağustos 1928 tarihinde Cevat Dereli,Muhittin Sebati,Refik Epikman,Mahmut Cuda,Ratip Aşir Acudoğlu ile Paris’tne Istanbul’a döner.

1928 yılının Eylül ayında Hale Asaf,Bursa Kız Öğretmen Okulu’na resim öğretmeni olarak  atanır.Ayrıca Bursa Necati Bey Kız Sanat Enstitüsü’nde  Fransızca dersleri vermeye başlar.

Öğretmenliği sırasında yaptığı Bursa peyzajlarıyla ünlenen Hale Asaf,çağdaş bir kadın sanatçı olarak  Bursa’da biraz sıkıntı yaşar.Çorapçılar Çarşısı’nda resim yaparken meraklıların kuşatması sırasında bayılan Hale Asaf,Bursa’yı terk eder….


Ankara Etnografya Müzesi’nde 15 Nisan 1929 tarihinde açılan I.Genç Ressamlar Sergisi’ne katılan Hale Asaf,15 Temmuz 1929 tarihinde kurulan ‘’ Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’nin ‘’ kurucular arasında yer alan tek kadın sanatçıdır.


1 Aralık 1929 tarihinde Istanbul Güzel Sanatlat Akademisi’nde öğretim üyesi olan ressam Mahmut Cuda ile görev değişimi  yapan Hale Asaf,eski hocası  Namık Ismail’in  yanında öğretmen yardımcısı olarak çalışmaya başlar.


1931 yılında tekrar Paris’e giden  Hale Asaf göz ameliyatı olur.Paris’te yaşamının sonuna dek  birlikte yaşayacağı  Italyan Edebiyatçı  Antonio Aniante ile tanışır.Fransa’da bulunduğu dönemde resim  çalışmalarını  sürdüren  ve birçok sergiye katılan Hale Asaf,tıpkı teyzesi  Mihri Müşfik gibi,geçin sıkıntısı içine düşer.


1935 yılından başlayarak ilerleyen hastalığı sonucunda ,1938 yılında hastahaneye yatar.Hale Asaf kanserdir…. Bir zidi ameliyat geçirsede,hastalığı daha da kötüleşir.31 Mayıs 1938 sabahı yaşamına son veren Hale Asaf,Thiais Mezarliğı’na gömülür.Ölümünden çok sonra mezarı Nice’e taşınır.

Genç Cumhuriyet’in ilk kadın ressamlarından oldn ve pek az yapıtı günümüze ulaşan;portrelei,Paris ve Bursa peyzajlarıyla tanınan,Matisse ve Dufy ile birlikte çalışmış olan Hale Asaf’ı rahmetle anıyoruz.O pek çok genç ressama örnek olmuştur