26 şubat 1961 tarihli '' The Baltimore Sun '' adlı Ingiliz gazetesinde '' Birinci Dunya Savaşının seyrini değiştiren General Selahattin Ali Vefat etti '' başlığı altında şu haber yayınlanmıştı..
'' Istanbul 28 Şubat 1915 yılında Çanakkalede ,Birinci Dünya savaşının kaderini değiştiren Tğrk ordusu Kurmay Başkabu Selahattin Adil Paşa dün Istinyedeki evlerinde vefat etmişlerdir.General Adil,Ingiliz ve Fransız Kuvvetleri Karadenize geçip Alman Ordusu karşısında yalnız kalıp bunalan Ruslar'a yardım etmek üzere Boğazı zorladıklarında onların karşısında bulunuyordu.
Bir başka Ingiliz gazetesi olan London times ise 2 Mart 1961 tarihli baskısında Bir Kahraman öldü başlığı altında aynı haberi veriyordu.
Ölümünün üzerinden 57 yıl geçmiş olmasına rağmen,bu büyük Türk askeri hakkında,yazık ki pek az konuşulmuş pek az yazılmıştır.Kimdir Selahaddin Adil Paşa ? Büyüklüğü nereden gelmektedir? Bütün dünyayı kana bulayan bu savaşın seyrini nasıl değiştirebilmiştir ? Bütün bunlar yeterince aydınlığa kavusturulamamış,düşmanlarının bile saygıyla andığı bu Vatan evladı,genç kuşaklara tanıtılmamıştır
Atatürk'ün 30 Agustos 1922 de Dumlupınar'da kazandığı büyük zaferden sonra İşgal ordularının çizmeleri altında inleyen Istanbul halkının bağrına bastığı 3 paşadan biridir ( Selahattin Adil Paşa,Refet Paşa ve Şükrü Naili Paşa ).Istanbul halkına güç verene,moral veren ,özgürlük havası yaşatan odur.
Bir topçu subayı olarak ordu saflarına katılan Paşa,Istanbulda doğmuştı.Atatürk ile aynı yaşta idi..19yaşında iken Mühendishane-i Berri Hümayun'u topçu subayı olarak bitirmiş,2 yıl sonrada Harbiyeden mezun olmuştur.Kurmaylık stajını bitirdikten sonra ilk resmi görevine gönderilmiştir.Hamidiye - Hicaz demiryolu çalışmalarını sürdüren Fen heyetine katılmıştır.Yıl 1903 Sultan Abdülhamit devri idi.
İki yıl boyunca bir ilim adamı olarak heyetteki çalışmalarını sürdürdü.1910-1911 yılları arasında bu sefer Bükreşte askeri ateşelik görevinde görüyoruz.O dönem Balkanların ve Avrupanın kaynadığı bir dönemdi.Üstelik Istanbul da Sultan Hamiti İttihat ve Terakki tahtan indirmiş yerine Sultan Reşatı oturtmuştu.Rumeli her geçen gün elden gidiyordu,Pek çok aydın asker gibi Sebahattin Ali de Imparatorluğun parçalanmakta olduğunu görüyorlardı.1912 yılında Italyan işgali altındaki Bingaziye asker yollama işlerini yönetmek üzere Kahireye gönderilen Genç Subay hem Libya çöllerinde hemde Balkan savaşının o karanlık günlerinde savaşa katılır.Ama bu savaşlar onu tecrübelendiriyor ve Türk askerini daha yakından tanıyordu.
Ancak Selahattin Ali bey adını ilk defa Çanakkale muharebelerinde duyurdu.Savaştan önce Çanakkale boğazının özel önemi göz önüne alınarak Çanakkale Mevkii Müstahkem Mevkki komutanlığına Albay Cevat Bey getirilmiştir.Onun kurmaybaşkanıda Binbaşı Selahattin Adil beydi.
Çanakkalde Savaşlarından pek az önce,Boğaz'ın iki kıyısındaki savunma hatlarını düzene koyanların başında Selahaddin Adil Bey geliyordu.... 18 Mart 1915 günü birleşik düşman donanmasının Bogaz'ı zorlayarak iki kıyıyı da gerçek bir cehenneme döndürdüğü o unutulmaz günde,dürbününün başında savaşı izleyenlerin arasındakilerden biri de Selahattin Adil Beydi.Onun gayretleriyle tahkim edilen Çanakkale ,Ingiliz ve Fransız donanmasına mezar olmuştu.Düşmanın tek çaresi geri çekilmekti.
O yıl gösterdiği başarılardan dolayı Albaylığa terfi eden Selahattin Adil Bey Kolordu Komutanlığı,Imalat - ı - Harbiye Genel Müdürlüğ gibi görevlerde bulundu.
1920 yılında sonra Selahattin Adil Paşayı ,Anadolu da Milli Mücadele saflarında görüyoruz.Sivasta
Sivas kongresinden sonra yapılan Kolordu ve Ordu Komutanları toplantısında ,Anadolu bölgesinde Milli Mücadele cephesini kurmakla görevlendirilen Paşa bu güç görevin altından başarıyla kalktıktan başka Kurtuluş savaşının başka cephelerindede dövüştü.Adana cephesinde 5.ve 9.tümen komutanıydı.Kütahya -Eskişehir Muharebelerinden Güney Cephesini yönetmişti.Sakarya savaşı sırasında da,önce 2.Grup komutanı oldu,1921 yılının 13 Eylül gününe kadar da bu görevde kaldı.Daha sonra da II Ordu Komutanlığına atandı.10 aralık 1922 den,emekliye ayrılacağı tarihe kadar Istanbul Komutanı olarak görev yaptı,işgal altındaki Istanbulluların gönlünde taht kurdu.
1922 yılının 23 kasım günü Istanbul Garnizon Kumandanı olarak Istanbul'a geldiği zaman,bu ünlü askerin meslek hayatında yeni yepyeni bir dönem başlıyordu.Paşa'nın görevi ,işgal kuvvetleri kumandanlarıyla görüşmek ve eski Harbiye Nezareti'nin eski işlerini tasfiye etmek ve bunlara yeni bir düzen vermekti.Paşa'nın aynı zamanda Milli Müdafaa Müsteşarlığı yetkiside devam ediyordu.
Selahattin Adil Paşanın göreve başlamasıyla birlikte,Istanbul'da işgal havası birden dağılır gibi olmuştu.Lozan'da antlaşma görüşmeleri devam ederken,Selahattin Adil Paşa Istanbuldaki konsolusluklarla iyi ilişikiler kurmuş,iki taraf arasında anlaşmalar sağlamak üzere çalışmaya başlamıştı.İşgale rağmen devlet işlerinin huzur içinde sürdürülmesini sağlıyordu ki,bunun içinde bizzar işgal Kuvvetleri Kumandanı Harrington ile görüşmeler yapıyordu.
Bir yıla yakın bir süre devam eden Istanbul Kumandanlığındaki hizmetlerinden unutulmayacak olanlardan biri de eski Harbiye nezaretinin teşkilatı tasfiye edilirken göstermiş olduğu çalışmadır.Bu da değişik sebeplerle Milli Mücadeleye katılmayan subay ve kumandanlara yapılacak işlem konusuydu.Çünkü,bütün bu subay ve kumandanların,ayrım yapılmadan,duygularına kapılarak toptan cezalandırılmalarının önüne geçen,Selahattin Adil Paşa olmuştur.Bu suretle Pertev Paşa ve Ali Fuat Paşa gibi bir çok değerli kumandan ve subaylar,tekrar ordumuza kazandırılmıştır.
Işgal günlerinin en büyük acılarını çeken Istanbul Halkının,bu acılarını biraz olsun teskin etmek için Selahattin Adil Paşa,güzel bir yürüyüş hazırlamayı düşünmüştü.Istanbul da o tarihlerde yanlız 81.Piyade alayı,Yarbay nedim beyin komutasında Davutpaşa Kışlasında bulunuyordu,o da eksik kadrosuyla.....Paşa,bu alayı ,25 Mart 1923 tarihinde ,başlarında bandosu ,Topkapı Aksaray yoluyla Harbiye nezaretinin bulunduğu Beyazıt Meydanına yürüyüş yaptırmıştı.Kendi askerlerine hasret kalan ıstanbullular ,bu alayı alkışlamış Mehmetçikleri bağırlarına basarak hasretlerini gidermişlerdi.
Lozan Barış konferansı görüşmeleri kesildiği,yarının neler getireceğinin henüz kestirilemeyeceği günlerde ,ata yadigari,imparatorluğun paha biçilmez değerdeki hazinelerini,bir tedbir olmak üzere, yüzlerce sandığa yerleştirip Konya ya göndererek güvenlik altına aldıran kişide odur.,en büyük yardımıda kethüda refik beyden görmüştür.
23 temmuz 1923 günü Lozan barış antlaşması imzalandığı zamanda General Harrington kurmaylarıyla birlikte giderek Selahattin Adil Paşayı ziyaret etmiş ve kendisini kutlamıştı.Bu kutlama törenine ayrıca,81. Piyade Alayımız da bütün teçhizatıyla Harbiye meydanına gelerek geçit törenine katılmıştır.
Barış antlaşmasının ilgili maddelerine göre,25 Agustos 1923 gününden itibaren işgal kuvvetleri,Istanbul dan ayrılma hazırlıklarına başladılar..İşgal bölgelerini birer ikişer terk edeceklerdi. Istanbul Komutanlığı ile itilaf devletleri komutanları anlaşarak 45 gün içinde işgale son vereceklerdi.Ayrıca son gün bir tören olacaktı.
Bu anlaşma şartlarına göre itilaf devletleri tarafından el konulmuş bulunan tüm mühimmat ve savaş malzemelerinin Türk hükümetine iade ve teslim edildiğine dair hazırlanan tutanak,bizden,Selahattin Adil Paşa tarafından imza edildi.General Harringtonda,itilaf orduları adına 29 Agustos 1923 günü ,Sümer palas ta Türk ordularının şerefine bir ziyafeti verdiler.Paşa da 19 Eylül 1923 günü Beykoz parkında bir ziyafetler buna karşılık verdi.
2 Ekim 1923 günüydü,Daha önceden hazırlanan program uyarınca,Türk,Ingiliz,Fransız ve italyan birliklerinden seçilen müfrezeler,belirli saatte Dolmabahce Meydanında yerlerini aldılar.Yapılan teftiş töreninden sonra,şanlı sancağımızı ayrı ayrı selamlayan işgal kuvvetleri kumandanları,cami rıhtımında bekleyen ' Arabic ' gemisine binerek İstanbul dan ayrıldılar.Gemi,bu sırada bütün düdüklerini çalarak veda etmekte '' Marlborough '' gemisindeki bando da '' Auld Lang Syne '' çalarak ona eşlik etmekteydi..
Selahattin Ali Paşa'nın Istanbul Komutanı sıfatıyla İşgal Kuvvetleri Kumandanlarının kendilerini selamlayarak şehri terketmesine şahit olması,onun çektiği bütün sıkıntıları gidermeye yetmişti.
Bütün Istanbul,artık büyük bir sevinç ve sabırsızlık içinde ordusunun şehre girmesini bekliyordu.6 ekim sabahı Şükrü Naili Paşa komutasındaki 3.Kolordu birlikleri Istanbul halkının çoşkun alkışları arasında Sarayburnu'na çıkmış,Gülhane parkındaki yerini almıştıki,o kapkaranlık işgal günlerinin sonunun geldiğinin en kesin kanıtıydı.
Selahattin Adil Paşa,3 gün sonra 9 Ekim 1923 günü,görevini Şükrü Naili Paşaya devrederek Istanbuldan ayrılır.
1950-1954 yılları arasında Ankara Milletvekili olarak Meclis'e giren Paşa,27 Şubat 1961 günü vefat etti.
Napoleon Bonaparte '' işte bu kahraman,cevabını almak için,ben Austerlitz Meydan savaşında bulumdum demek kafi gelecektir '' demişti.
Selahattin Adil Paşa gerçek bir kahramandı
No comments:
Post a Comment