Ibn Bacce'nin tam adı Ebu Bekr Muhammed bin Yahya bin as Saig tir.Hayatının başlangıcı hakkında fazla bilgi yoktur.Endülüs de Saragossa şehirinde doğduğu bilinmektedir.İşbiliye,Gırnata ve Fas şehirlerinde yasamıştır.1138 de Fas'da ölmüştür.Kıskanan bazı kişilerin onu zehirleyerek öldürdüğü rivayet edilir.Zehirleme işini yapanın bir doktor olduğu söylenir.
Ibn Bacce'nin akılcı bir filozof olduğu şüphesizdir.Özellikle Aristo ve Farabi nin izinden gitmiştir.Ebu Nasar al Feth Bin Hakan ' Kalaid ak ilkyan ' adlı eserinde onu dinsizlik ve zındıklıkla itham etmiştir.
Ibni Hakan'ın böyle bir ithama sürükleyen sebep,ibn bacce ile onun arasında geçen özel bir meseledir.Ibn Bacce akılcılığı yüzünen zındıklıkla suçlanmiştır.Gerçek şudurki biraz düşünceye önem veren ve aklın yanında yer alan bir çok islam düşünürleri Ibn bacce gibi küfürle damgalanmıştır.
Ibn Tufeyl ( ölm 1185 ) ' Hayy bin Yakzan ' adlı eserinde ,ibn baccenin zamanının en zeki,en dopru görüşlü ve en akılcı bilgini olduğunu kaydediyor.Kitaplarının çoğunun tam olmadığını veya sondan noksan olduğunuda ilave ediyor.Ayrıca eserlerinin anlam itibariyle kapalı olduğunu söylüyor.
Al Kıfti ( ölm 1248 ) Ibn baccenin önce gelen düşünürleri ilmini iyi bildiğini yazıyor.Yine al Kıftinin ifadelerinden anladığımıza göre İb Bacce riyaziye,mantık,hendese ve tıp ilminde üstad idi. Ibn Bacce'nin siyasete karıştığı ve Ebu Bekr Yahya bin Taşfin e 20 yıl kadar vezirlik yapmıştır
Ibn Eni Useybia'nın yazdıklarına bakılırsa,felsefey, iyi bilen Ibn Bacce,halktan çok zulüm görmüştü.Kuranı hıfzeden Ibn Bacce musikiyed meraklı idi.Ud Çalmasını bilirdi.
Ibn Bacce bir çok eserler yazmış ve Aristo'nun bazı eserlerinide şerhetmiştir.Onun başlıca eserleri şunlardır.
- Risalet al Veda
- Kitab İttisal al Akl bi'insan
- Kitab tedbir al Mutavahhid
- Kitab an Nefis
- Kitab intisar al Havi lir razi
- Kelam fi'l gayet al Insanniye Kelam fi'l ism Va'l Musemma
- Kelam fi-l Burhan
- Kelam fi'l Ustukusat
- Kelam fi'l fahs an Nefs an Nuzuiyye
Ibn Bacce varlıları sayılar olarak nitelemektedir.Bu sayılarda buut sahibi sayılar ve buut sahibi olmayan sayılar diye ıkıye ayrılır.Buut sahibi sayılar,insan,ağaç ve taş gibi varlıklardır.Buut sahibi olmayan sayılara örnek olarak da cömertlik,şeref,ilim ve savaş zikredilebilir.
Ibn Bacce hareketleri de ikiye ayırıyor :
1- Müfret olaylarla ilgili hareketler.Kuşun uçması,taksinin sürülmesi ve insanın yürümesi bu cins hareketlerdendir.
2- Mutlak hareketler,Aletleri iten kuvvet ve yıldızları döndüren kuvvet bu cins hareketlerdendir.Böyle hareketler daimidirler.Başlangıç ve sonları yoktur.Daimi hareketler inkıtalı hareketlerden daha şereflidir.Kendisinde daimi hareket bulununa varlıklarda inkitalı harekete maruz kalan cisimlerden daha üstün ve daha ulvidir.
Daimi hareketlerde de dairebi ve düz olamk üzere ikiye ayrılırlar
Ibn Bacce'ye göre fasit her varlık için 3 suret mertebesi vardır
1- Umumi ruhani suret,Buna akli suretde diyebiliriz
2- Hususi ruhani suret
3- Cismani suret
Nefsin Kuvvetleri ise altı tanedir
1-Fikriyye
2-Ruhaniyye
3-Hassase
4-Müvellide
5-Gazz,ye
6-Ustukusiyye
Bu kuvvetler ya zorunludurlar yahut da ihtiyaridirler
Akıl sorununa gelince : Ibn Bacce'ye göre aklın önemi çok fazladır.Çünkü sağlam ve kesi bilgi ancak akılla nasıl olur.Mutluluga kavuşmanın yolu akıldan geçer.Ahlakda akla bağlıdır.Insan aklı sayesinde ne aşağı maddeden en yüksek değer taşıyan ilahi gerçeklere kadar herşeyi bilebilir.
Ibn Bacce'ye göre alemde birtakım akıllar vardır.Bunlarda şunlardır
1-Al Aki Al İnsani
2-Al Akl Al Fa'al
3- Al akl al Küll, Faal akıl insani akli etki yapar.Böylece de bilgiler insani akla intkal eder.ölümden sonra bilgiler faal akla döner
Ibn Bacce'ye göre ilim elde etmenin vasıtası sadece akıldır.Filozofumuzun özellikle Gazzaliyi tenkit etmektedir.Bilindiği üzere Gazzali gerçek ilmin kalp yolu ile ögrenileceğini ifade etmişti.Başka bir deyimla Gazzali ilhami ilim olarak kabul etmiştşr.Ibn Bacce ise kalbe doğan nurların ve keşfi bilgilerin ilmi değeri olmadığıı ileri sürmüştür.Böylecede tasavvyfa karşı bir cephe almıştır.Ona göre bilgi duyumlar ve kıyaslarla elde edilir.Akıl süzgecinden geçmeyen h,ç bir şey yakıni bilgi olamaz
Ibn Bacce Tedbir al Mutevahhd adlı eserinde siyais felsefeye yer vermiştir.Ibn Bacce bir seçkinler topluluğu tasarlıyor.Seçkinlerin meydana getireceği böyle bir toplulukta doktor ve hakim bulunmamalıdır.Doktora luzüm yoktur.Çünkü vatandaşlar en uygun şekilde gıdalarınıda alacaklardır.Kendileren zarar verecek bir şey yemeyeceklerdir.Hakimede ihtiyaç yoktur.Çünkü vatandaşlar birbirlerine sevgiyle bağlanmışlardır.Onlar arasında asl geçimsizlik olmayacaktır.
Ibn Baccenin tasarladığı mükemmel cumhuriyette her vatandaş azami derecede olgun olmalıdır.Hiçbir kimse kanun ve adetlerin cahil kalmamalıdır.Herkes davranışlarında bile,hata veya şaka yolunu asla seçmemelidir.O halde manebi doktorlara da ihtiyaç olmayacaktır.Filozofumuza göre gerçek doktor olarak Yüce allah kafidir.
Olgun olmayan bir toplumda yaşayan olgun vatandaş ruhen münzevi bir hayat sürmeli ve olgun davranışlarıyla diğer vatandaşlara etki yapmalıdır.Ruhen münzevi olmak demek kirli işlere karışmamak demektir.Ibn Bacce nin tasarladığı münzevilik sufilerin herşeyden el çekme anlamındaki yanlızlığı değildir.
Ibn Bacce yapılan fiilerin ahlakiliği sorunu üzerindede durmuştur.Eğer bir fiil düşünmeden iç güdü ile yapılırsa bu fill hayvanidir.Aynı zamanda ahlaki değildir.Eğer bir fiil insanın hür iradesinin mahsulü olursa insanidir ve ahlakidir.Örneğin bir taşın bir insanı düşürdüğünü farzedelim.Bu sebeple düşen insan taşa kızarak onu kırarsa hayvani bir fill işlemiş olur.Fakat taşı başkalarına zarar vermemesi için kırarsa insani bir fill işlemiş olur.Fakat taşı başkalarına zarar vermemesi için kırarsa insani bir fill işlemiş olur.Ruhen münzevi insanında daime iradi hareketler ve filler yapması gereklidir.Insan kendi iradesine dayanarak işler yaptığı nisbettte ahşaki hareket etmiş olurç
Ibn Bacce'ye göre filozof üstün ve ilahi bir insandır.O daime akli ve en iyi olanı yapar.Yapacağı işin amacını ve sonucunu düşünür.Böyle bir düşünür kötü ahlaklı kimselerden sakınır.Düşün insanları olmayanlarla ancak zaruret halinde ilgi kurar.Onun işi örnek isan olmaktır.Buda daime düşünmekle olur.Ruhen münzevi düşünürün son amacı sırf akli düşünce olmak,başka bir deyimle speculatif formlara ulaşmaktır.
Bütün bu yazdıklarımızdan şu sonuç çıkmaktadır.ıbn bacce çok kez farabinin izinden gitmiş olan akılcı bir filozoftır .Tasavvufun ve keşfi bilgilerin karşısından olmuştur.Böylecede Aristoya daha yakın olmuştur.Siyasi felsefesinde ise ideal bir toplum tasarlar.BU toplumun fertleri kötü fiillere ve kişilere karışmamak anlamında münzevi yaşarlar.Daha doğrusu diğer insanlara örnek olmaya ve düşünmeye önem verirler.Bu tür münzeviler ,tasavvufi anlamda yalnız yaşayanlara benzemezler.Kötü fill ve hareketlerden kaçınmak anlamında münzevidirler.Bmyle kimselerin meydan getireceği toplumda ideal toplumdur.
Bilindiği üzere Eflatunda kendine ideal bir siyasi bir toplum tasarlamıştı.Fakat Ibn Bacenin siyasi toplumu onunkinde farklıdır.
Ibn Bacce'nin akla ve düşünceye fazla önem vermesi devrine göre büyük bir cesaret işidir.Onu dinsizlikle suçlanmasıda bu cesaretin sonuc olsa gerektir..
No comments:
Post a Comment