ÇİN BOXER AYAKLANMASI

XVIII yüzyıl sonlarında Ingilizlerin '' Hindistan Şirketi '' Çin'e afyon sokmaya başlamış,XIX yy başlarında Çin'in yıllık afyon ithalatını 20 bin sandığı bulmuştu.Halkın sağlığının bozulması yanında ,yurt dışınıda önemli ölçüde para çıkıyordu.Çin Imparatoru,kötü gidişi durdurmak için,afyon tüccarlarını ve bu uyuşturucu maddeyi kullananları ölüm cezasına çarptırmış,bu arada Kanton şehrine gelen 20 bin sandık afyona el koymuştu.

Çin Ingiltere için büyük ve elverişli bir pazardı.Imparatorun afyon konusunda aldığı kararları bahane ederek  Kanton'a asker çıkardı.Çin direnmek isteyince Yang Çe bölgesinede asker çıkarıldı,Şanghay kuşatıldı,şehirde bulunan 16 bin Mançu,umut kalmayınca,topluca intihat ettiler !

Pendit Jawarharlal Nehru,bu konuda şöyle der:

''.. 1834 yılında Ingiltere Doğu Hint Şirketinin Çin ticareti üzerindeki tekelini kaldırdıktan ve kapıyı Ingiliz tüccarlarının önünü açtıktan sonra,afyon kaçakçılığı çoğaldı.Çin hükümeti bunu önlemek için gerekli tedbirleri yeniden almaya karar verdi.Lan Tsi Hay adlı bir adamı kaçakcılığa karşı mücadele etmekle görevlendirildi.Hızlı ve köklü bir şekilde işe girişen bu memur,bu yasak ticaretin merkezi haline gelen Güneydeki Kanton şehrine gitti;bütün yabancı tüccarlara,ellerindeki afyonların hepsini teslim etmelerini bildirdi.Tüccarlar bunu ret edince zor kullanmaya ve işyerlerini sarmaya başladı.Çinli işcilerin ve hizmetçilerin onlarla görüşmelerini  ve yiyecek vermelerini yasakladı.Bu tedbirler tüccarları,20 bin sandık kadar afyonu teslim etmek zorunda bıraktı.Lan,kaçırılmak için hazırlanmış olan bu afyonun hepsini yaktırdı.Ayrıca tüccarlara içinde afyon bulunmadığı hakkında kaptanı tarafından garanti verilmeyen yabancı gemilerinin,Kanton limanına girmesine izin verilmeyeceğini  yoksa tüm gemilere malı ile birlikte el koyulacağı konusunda uyardı.Görevini iyi yapan Lan,bu olayın Çini zor durumda bırakacağını düşünmemişti.Nitekim bu tedbirler,Ingiltereyle savaşa yol açtı.Ve bu savaş Çinin yenilgisiyle çirkin bir antlaşmanın imzalanması  ve afyon ticaretinin serbest bırakılmasıyla sonuçlandı.Afyon ticaretinin Çin halkına vereceği zarar,Ingiltere için önemli değildi.Çünkü İngiltere tüccarlarının  elde edecekleri kardan ve bu karın Ingiliz hazinesine sağlayacağı gelirden başka bir şey düşünmüyordu.Lan tarafından yakılan Afyonun çoğu ingiliz tüccarlara aitti.Bunun için Ingiltere,şerefini ve onurunu savunmak  gerekçesiyle 1840 yılında Çin'e savaş açto.Bu savaş tarihe Afyon savaşı adıyle geçmiştir.

Savaş başlayınca Ingiliz filosu Kanton ve öteki limanlafı sardı.Çin bu filonun  karşısında  güçsüz kalıyordu.Bu yüzden 1842 yılında teslim olmak ve NanKing Antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı.Bu Antlaşma Çinin beş limanını ( Kanton,Şanghay,Amoy,Fuçow ve Ningpo ) yabancı ticarete daha doğrusu afyon ticaretine açmak zorunda bıraktı.Bunlara '' Antlaşma limanları '' adı verildi.Ingiltere ayrıca Kanton'a yakın Hong Kong Limanınıda Çinde kopardı;yakılmış afyonun ve kendisinin açtığı savaşın masrafları karşılığında da büyük ölçüde tazminat aldı.Çin ımparatoru o zaman Ingiltereyi yöneten Victoriya büyük bir nezaketle kaleme alınan bir mektup yollayarak afyon ticaretinin Çin halkı üzerine kötü etkisini anlattı.Fakat Kralıce bu çağrıyı dinlemedi.''

XX Başında Çinde durum değişmemişti.Uçsuzu bucaksı Çin,bir yandan Batılı ülkelerce sömürülüyor,öte yandan misyonerler tarafından Hristiyan yapılmaya çalışılıyordu.Fakat misyonerlerin  davranışları Nehrunun deyiiyle '' Hayasızca ve alçakcaydı ''

9 Temmuz 1900'de bir misyoner karısı olan Lovitt,Şansi eyaletinde idam edilirken soruyordu:

'' Size Hz Isa'nn rahmetini müjdelemek  için geldik.Yanlızca iyilik ettik size.Neden yapıyorsunuz bunun ? '' 

Boxerlerin bu soruya verdikleri karşılık,elllerindeki pankartlarda yazılıydı 

'' Katolikler ve Protestanlar,Tanrılarımızı tanımadılar,hükümdarlarımızı,yöneticilerimizi aldattılar ve Çin halkına baskı yaptışar.Katoliklere kanan Çİnlilerse yabancılarla işbirlğini seçti.Budizmi yıktılar ve mezarlarımızı bile zaptettiler.Tanrı bu olaylara kızdı '' 

Misyonerler,'' Hz Isanın rahmetini müjdelemek için '' geldiklerini söylüyorlardı ama,durum Boxerlerinde belirttikler gibi hiç de öyle değildi .Nehru,bu konuda diyorki :

'' Fakat Çin onları yargılamak gücüne sahip değildi.Çünkü yeni yapılan antlaşma,ülkenin kanunlarına boyun eğmelerini önlemiş,yargı yetkisini kendi özel mahkemelerine vermişti.Misyonerlerde bu hakkı küstahça istismar ediyorlardı.Sonunda,Hristiyanlığı kabul eden Çinliler bile bu hakkı istemeye başladılar.Oysa buna imkan yoktu.Ama en büyük emperyalist ülkeyi temsil eden misyonerlerin başkanı,yerli hristiyanlarınbu isteğini destekliyordu.Çoğu zaman misyonerlerin kışkırtmaso sonucunca köylüler arasında çatışma ve can sıkıcı kavgalar çıkıyordu.Bazen de köylüler bir misyonere karşı ayaklanıyor ve onu öldürüyorlardı.Sonra Emperyalist devlet işe karışıp tazminat istiyordu.Böylece Misyonerlerin öldürülmesi Avrupa devletlerinin işine yarıyordu.Çünkü bu, onlara işe karışma ve imtiyazlar kazanma fırsatını yaratıyordu ''

Boxer ayaklanması 1898 yılında Kuzey Çin de başlamış,1900 yılında başkent Pekine kadar genişlemiştir.Boxerler Çinde kurulmuş yüzlerce gizli örgütten biriydi.Kendilerine verdikleri '' I ho Çusn '' adı '' Haklı ve ahenkli yumruklar '' anlamına geliyordu.Avrupalılar bu yüzden onlara Boxer adıı vermişlerdi.Bu örgütün üyeleri boks sporuna  benzeyen bir vücut eğitimi yaparlar,saçlarına ve bileklerine kırmızı kurdele bağlarlardı.

Boxerler yabancı düşmanıydı.Hristiyanlara karşı bu nedenle sert ve amansıza davrandılar.Onlar için başlıca '' şeytanlar ' Hristiyan misyonerleriydi.Onlardan sonra gelen şeytanlarsa Hristiyan olmuş Çinlilerde ve hepsinin ölmesi lazımdı.

10 Haziran 1900 tarihinde Boxer taraftarı,yurtsever bir kişi olan Prens Tuar,Dışişleri bakanı oldu.11 Haziranda Japon Elçiliği Başkatibi linç edildi.13 Haziranda Baxerler pekine girdi.Buna karşılık Batılı ülkelerin Pekindeki elçileri,17 Haziran günü saraya giderek,Imparatoriçenin hapisteki İmparator  lehine tahttan çekilmesini  istediler.Impartoriçe Tzı Hsi'nin  elçilere verdiği karşılık  daha da sert oldu ;onlara 20 Hazirana kadar Pekin den ayrılmalarını  bildirdi.20 Haziran günü Alman Elçisi Von Ketteler,bir göürşme yapmak için gittiği saraydan  dönerken,Boxerler tarafından biçaklanarak öldürüldü.

Boxerler aynı gün,içinde 475 diplomat 450 denix piyadesi ve 3000 Hristina çinlinin bulunduğu ' Yabancılar mahallesini kuşattılar.Mahaller kale surlarını andıran kalın ve yüksek duvarlarla çeviriliydi.Kuşatma haberi Avrupa'ya bütün diplomatlaron öldürüldüğü biçiminde gelmişti.Oysa,Batı ülkelerinde öldürülenlerin yası tutulduğu sıralarda,Yabancı mallesi dayanıyordu.

Bu olay karşısında Batılı ülkeler arasında görüş ayrılıkları belirmişti.Çin üzerindeki etkilerinisavaş yapmadan artırmak isteyen Rusya ve Japonda,silahlı bir müdahaleye karşıydılar.Bir yıldır Transvaal'de kanlı bir savaşa girmiş bulunan Ingiltere,Çin'e asker yollamakta kararsızdı.Fransa,dostu Rusyanın tuttuğu yolu benimsemişti.Fakat Almanya,Çine asker gönderilmesi  ve bu ülkeye iyi bir ders verilmesinden yanaydı.Alman Imparatoru,II Wilhelm,Çin'e gönderilmek üzere hazırlanan birliklere şöyle sesleniyordu:

'' Hiç esir almayın,elinize geçeni öldürün.Öyle davranın ki,sizden Hunlardan korktukları gibi korksunlar''

Almanyanın bu tutumu karşısında öteki devletler onu kendi başına davranmakta serbest bırakmak  istemedikleri  için,uluslararası bir ordu hazırlamaya ve askerlerini Alman Kumandanı Feldmareşal Von Waldersee yönetiminde Çine göndermeye karar verdiler.Küba ile Filipinleri ıspanyanın elinden alan Amerikada bu sefer katıldı.Bu Haçlı Ordusu,Ingiliz ,Alman,Amerikan,Fransız,İtalyan,Avusturya Macaristan ,Japon birliklerinden meydan gelmişti.O sırada Rus birlikleri de Kuxeydan Mançuryaya giriyor,Port Arthur limanını işgal ediyorlardı.

Birleşik ordu 14 Temmuz'da Tientsin'i aldı.13 Agustosda Pekin kapılarına dayandı.Elli beş gün süren kuşatama 14 Agustos 1900 de sona erdi.Bu ordu,Alman İmparatoru II Wilhelm in öğüdünü tutarak Çini Uygarlaştırmak için binlerce insanı öldürdü ve ülkeyi yağmaladı.

Çin'e 1901 yılının 7 eylülünde ' Boxer Protokolü ' adı altında ağır şartlar kabul ettirildi.Imzalanan bu antlaşmaya göre Çin,Batılı ülkelere faizi 600 milyon doları geçen 333 milyon dolarlık bir tazminatı 39 yılda ödeyecekti.

Boxerlerin amacı,yabancıların Çin'in iç işlerine karıştırmalarını  önlemek ve onları ülkelerinden kovmaktı.Oysa Ayaklanma  tam tersine bir sonuç verdi.Çin Bütünüyle sömürgecilerin eline geçmiş,üstelik altından kalkamayacağı bir borcu yüklemişti