Bugünkü Sultanahmet meydanı,Roma ve Bizan imparatorlukları döneminde '' Hipodrom '' adıyle anılmaktaydı.Bu alan Ms 196 da Roma İmparatoru Septimus Severus tarafından yaptırılmaya başlanmış,Büyük Konstantin zamanında bitirilmişti
Hipodrommda kanlı gladyatör dövüşleri ve araba yarışları yapılırdı.Bu kanlı dövüş ve yarışlar,özellikler Bizans'ın günlük yaşnatısının ayrılmaz bir parçası durumuna gelmişti.Hipodromu çevreleyen tribunler,30-40 basamaklıydı ve söylentilere göre otuzla yüz bin kişi arasındaki seyirciyi alabilecek büyüklükteydi.Önceleri hipodromda yırtıcı hayvanlarla da gösteriler yapıldığından seyircileri hayvanların saldırısında korumak çin tribünlerin önüne derin hendekler kazılmıştı.
Hipodromun dört kapısı vardı.Bunlardan üç tanesi Bizans halkının girmesi içindi.Dördüncü kapı,İmparatorlar için yapılmıştı.Imparatorların,gösterileri izlediği bölümün,halkın oturduğu tribünlerle hiç bir ilgisinin bulunmamasına özellikle dikkat edilmişti.
Daha sonraları,hipodromda yalnızca araba yarışları yapılır oldu.Yarışlar,Maviler ve Yeşiller diye adlandırılan iki grup arasında yapılırdı.Gruplara bu isimler verilmesinin nedier,yarış sırasında sürücülerin giydikleri elbiselerin renklerinden dolayı verilmişti.Bugünkü Futbol taraftarları gibi,o günlerin Bizans'nda da halk maviler ve yeşilleri tutanlar olarak ikiye ayrılmışlardı..Tribünlerin sağ yanı mavilere,sol yanıysa yeşillere ayrılmıştı.Zamanlar bu araba yarışları siyasal bir nitelik kazanmaya ,Bizansın toplumsal hayatına etki yapmaya başlamıştı.
Mavilerle Yeşiller güçlü birer örgüt durumuna gelmişlerdi.Araba yarışları,için at yetiştiren özel çiftlikler bile vardı,yenilen taraf zaman zaman aşırı taşkınlıklar yapar,çok kere Mavi ve Yeşilleri tutanlar arasında kanlı kavgalar çıkardı.Bu kanlı kavgalar bazen daha büyür,imparatora karşı yönelmiş bir ayaklanma havasına dönüşürdü.Imparator locasına doğru bağırılır,hatta taşlar atılırdı.Böyle durumlarda Imparator,ailesini alarak aceleyle saraya dönerdi.Zaten saray,hipodroma çok yakındı.
Mavilerle Yeşiller artık bir spor klubu olmaktan çıkmış,siyasal birer örgüt durumuna gelmişlerdi.Hangi taraf yarışmayı bırakırsa Şehiri yağma eder hatta cana kıyarark,şehri kana bulardı.Tarihe Nika ayaklanması olarak adlandırılan isyan böyle bir araba yarışı sonucu ortaya çıkmıştır..Doğu Roma Imparatoru Justinian tahtını kaybetmek tehlikesini yaşasada ,30.000 kişiyi hipodromda katlederek tahtını kurtarmıştı.
MS 532 yılının 13 ocak günüydü,On binlerce bizanslı hipodromu doldurmuş,koridorlara kadar taşmıştı.Her kafadan bir ses çıkıyor,topluluklar ellerindeki yeşil ya da mavi bayraklarını birbirlerine karşı sallıyorlardı.Az sonra devlet adamları ve kilisenin ileri gelenleri d kendilerine ayrılan özel localarına oturdular.Ardından da altın zırh ve miğferli imparatorluk muhafızları ,saray locasının etrafını çevirdiler.Güvenlik tedbirlerinin alınmasından sonra Imparator Justinianus yanında özel koruyucuları ve hadımlarından kurulu hassa birliğiyle gelerek locasına oturdu.
Imparator kırmızı elbisesinin eteğiyle havada haç çıkararak,halkı kutsadı.Bu aynı zamanda yarışın başlaması için bir işaretti.Çok geçmeden yarış arabaları hipodroma girmişti.Mavilerin oturduğu tribünlerde ses kesilmiş fakat yeşilleri tutan halk gürültü yapmaya devam ediyordu.Justinianus gürültüleri duymuyormuş gibi davranıyor,bağrışmaların kesilmesini bekliyordu.Ancak gürültüler azalacağına artıyordu.O zaman yanındaki yüksek rütbeli bir subaydan halkın ne istediğini sormasını istedi.
Yeşiller önce,kısa bir süre de olsa duraksadılar.Sonra yüksek rütbeli subayın sorusuna şu karşılığı verdiler.
'' Tanrı imparatora uzun ömürler versin.Girdiği her savaşı zaferle bitirsin.Fakat biz adaletsizlikten dolayı çok acı çekiyoruz.Tanrı da tanığımızdırki,imparator bizlere karşı çok adil davranıyor.Ancak saray ileri gelenlerinin yaptığı zulme daha fazla dayanamayacağız.Bizlere daha çok eziyet ederler korkusuyla onların adını vermekten çekiniyoruz ''
Bu çok ağır bir suçlamaydı.Imparator soğukanlılığını koruyarak sözcüsü durumundaki yüksek rütbeli subaya '' böyle bir şeyden hiç haberi olmadığını ' halka söylemesini bildirdi.Yüksek rütbeli subayın Imparatorun sözlerini halka bildirmesi,yeşillerin eşi görülmedik taşkınlıklarına bulunmalarına yol açtı.Yeşillerin sözcüsü
'' Demek hiç haberi yokmyuş ! Madem ki haberi yokmui bari biz söyleyelimde öğrensin ! Bize zulemden Calipodes tir '' diye bağırdı.
Imparatorun sözcüsü :
'' Sizler buraya yüksek rütbeli saray adamlarına hakaret etmeye mi geldiniz '' diye karşılık verdi.
Her kafadan bir ses çıkmaya başlamıştı.Imparatordan yana olan Maviler,Yeşilleri Yahudilik ve bozgunculukla suçluyor :
'' Sizlere ancak ölüm yakışır diyorlardı ''
Hipodromdan yükselen sesler Istanbul'un en uzak köşelerinden duyulur hale gelmişti.Sonunda Yeşiller protesto anlamına tribünleri boşaltmaya başladılar...
Tüm bu olaylara,bir gün önce birodun tüccarıyla Yeşillerden önemli bir kişinin oğlunun bilinmedik bir biçimde öldürülmeleri yol açmıştı.iki tarafta birbirini suçluyordu.
Hippodromdaki kargaşalık üzerine,İmparator da locasından ayrılarak sarayına gitti.Imparator taraftarı olarak bilinen Mavilerde yavş yavaş saraydan ayrılırlar.Oysa vakit daha öğleyi bulmamıştı.Şehrin her yanında halk kaynaşıyordu.Gergin ve sinirli bir havanın elle tutulur duruma geldiği istanbul'da halk gizliden gizliye silahlanıyor bir çatışmaya hazırlanıyordu.Vali düzeni korumak ve Yeşilleri yatıştırabilmek için,öldürülen kimselerin katili olmasından şüphelenen üç kişiyi yargılattı,sonra da ölüme mahkum etti.Mahkumler şehrin merkezinde asılacaklardı.
Cellat birinic mahkumu astı,ikincisini asarken ip koptuğundan hukum yerine getirilememişti.Halkında beklediği buydu.Bu duraklamadan yararlanarak muhafızlara saldırdılar. asılmayı bekleyen iki mahkumu kurtardılar.Belki de hiç suçları olmayan iki adam bir sandala bindirilerek Boğazın asya kıyısındaki Saint Laurent kilisesine saklandılar.Bu adamlardan biri mavilerden diğeri Yeşillerdendi.Bunda düzeni korumak isteyen Valinin ne kadar acele bir karar vermesinin sucu vardı.Sabahleyin birbirlerine duşman olan Mavi ve Yeşiller,acele ile verilen idam kararları yüzünden bir araya gelmiş ve sarayın önünde toplanmaya başlamışlardı.Tek istedikleri haksız yere mahkum edilen iki kişinin affı idi.Justinianus bu talebi geri çevirdi.Sinirlenen halkta olayların sorumlusu valinin sarayın yürüdü.
Valini sarayı önündeki çatışma kısa zamanda bir meydan savaşına döndü.Her yede yaralı ve ölüler vardır.Bu sırada Vali'nin sarayında yangın çıktığı görüldü.Kolaysa söndürülebilecek bir yangın olmasına rağmen herkes çarpışma da olduğu için kimse söndürmeye gitmedi.Bu yüzden yangın genişledi ve rüzgarın yardımı ile çevredeli evlere sıçradı.O sırada Isyancılar hapishaneyi ele geçirip mahkumları serbest bıraktılar.
Asilerden ve Mahkumlardan oluşan bir insan seli şehrin her tarafına yayılmıştı.Önlerine çıkan herşeyi yıkıyor ve yağmalıyorlardı.Ertesi gün 14 ocak 532 'de saldırgan bir insan seli gene sarayın önüne gelir.Saraydan çıkan yüksek rütbeli iki subay,isyancılarla görüşüp öfkelerini yatıştırmayı denediler.Ama boşuna bir çaba oldu.Insanlar bazı kimselerin ismini haykırıyordu.
Imparator,yüksek sesle adları söylenen ve yakınmalara neden olan kişileri yerlerinden aldığını ve yeni atamalar yaptığını açıkladı.Fakat bu yeni atamalarda halkın kızgınlığını dindirmedi.O geceyi korku ve kaygı içinde geçiren Imparator ,ayaklanmayı kabakuvvet kullanarak bastırmaya karar verdi.Özel olarak bu gibi durumlar için yetiştirilimiş paralı askerlerden kurulu orduya isyanı önlemeleri emri verildi.Halkla askerler savaşmaya başladı.Isyancılar kim olduğuna bakmadan önlerine kim gelirse öldürmeye başladılar.Çok geçmeden paralı askerlerde çözülme ve dağılma baş gösterdi.Askerler saraya doğru kaçmaya başladılar.
Yağmalar ve cinayetler 15 ve 17 ocak günleride aralıksız sürdü.Imparatora bağlı olanlar öldürülüyordu.Kuyumcular çarşısıdna çıkarılan yangın,yağmacıları daha da saldırgan yaptı.Zenginler kaçıyor,bulabildikleri kayık ve teknelerle asya kıyısına geçiyorlardı.Şehirde yangınlar hiç durmuyordu.Hastahaneler ve hatta Aya sofya saldırılardan nasibini almıştı.
Ayaklanmanın altıncı günü olan 18 ocak sabahı Justianus'un en güçlü generallerinden bir bölümü ,halkı kontrol altına almayı başardılar.Bundan cesaret alan Imparator bir konuşma yaparak,Isyancıları yatıştıracağı kanısına kapıldı.Bu konuşma için büyük bir kalabalığın olduğu hipodroma gitti.Çevresindeki muhafızların arasında,halka karşı locasından bir konuşma yaptı.Elindeki incili göstererek :
'' Bu kitap üzerine yemin ederimki,bana karşı bütün yaptılarınızı bağışlıyorum.Emrim altına girerseniz,içinizden hiçbir ceza görmeyecektir.Olaylarda tek suçlu varsa o da benim.Sizin suçsuz olduğunuzu kabul ediyorum.Acılarınızı görmezden geldim,Bundan sonra kimseye zulüm yapılmasına izin vermeyeceğime inanmalısınız ''
Önce birkaç cılız alkış sesi duyuldu.Fakat ardondan bu alkışları bastıran en ağır hakaretler yağmaya başladı .Binlerc ağız :
'
'' Yalancı eşeğin birisin '' diye bağırıyordu.
Imparator locasına doğru sıkılan yumruklar karşısında,orada daha fazla kalmasının tehlikeli olduğuna inanarak sarayına döndü.
Olaylar öylesine çığırından çıkmıştı ki,ısyancılar Justinyanus'u tanımadıklarını belirtmek için ,Bizan tahtına yeni bir varis seçmeye karar verdiler.Imparator adaylığı için en uygun kimse Justinias'un yeğeni Hypatius tu.Hypatius'un sarayı önünde toplanan isyancılar,dileklerini bildirdiklerinde ,Imparator adayı kesin bir cevap veremedi.Gerçi Imparator olmak istiyor,fakat bir başarısızlık sonunda öldürülmekten korkuyordu.Yine de Imparator olmak çekici geldi ve karısının yalvarıp ağlamalarına :'' Seni bu adamlar ölüme götürecek ' demesine rağmen ,isyancıların teklifini kabul etti.
Isyancılar, Imparator adayı Hypatius'u geleneğe uygun olarak bir kalkanın üzerine otuttular fakat başına koyacak bir taç bulamadılar.Taç yerine başına altından bir kolye taktılar.Böylece Justiniasu'un yeğeni biraz da komik bir törenle,isyancıların önderi ve Bizans İmparatoru oldu. Halk hemen saraya yürüyerek, Justinianus'un işini bitirmek istiyordu.Ama Isyancıların yanından yer alan birkaç yüksek rütbeli subay :
'' Biraz daa bekleyelim,elimizde yeterince silahımız yok.Zaten Justinianus bize karşı koyacak durumda değil.Onun bütün amacı,bir an önce saraydan kaçarak şehri terk etmektir.Biraz beklersek,elimiz kolumuzu sallayarak saraya girebiliriz '' dediler.
Bu düşünce Isyancılar arasında uygun görüldü.Imparatora kaçma fırsatı verebilmek için Hippodromeda toplandılar.Bu sırada yeni imparator Hypatius'da locasına çıkarak kendisini kutlayanları kabul ediyordu.
Öte yandan.Justinianus ne yapacağını bilmiyordu.Alevler sarayın duvarlarını yalıyor,Isyancıların bağırtıları hipodromdan saraya dek geliyordu.Isyancıların tersaneyi ele geçirip silahlara el koymaları onu çok sarsmıştı.Imparator çok cesur değildi.Generallarini ve sarayın bürokratlarını toplayarak bir toplantı yaptı.Tahtı çoktan gözünden çıkarmış,canını kurtarmaktan başka bir şey düşünmüyordu.Bunun içinde kaçmaktan başka bir çare göremiyordu.Sarayın önünde demirl bulunan gemiye çoktan hazinesini yükletmişti.Gemiyle kaçtıktan sonra,en güvendiği generallerinden biri,üç bin askeriyle bir ölüm kalım savaşı yapacak,başarılı olursa tüm isyancıları kılıçtan geçirecekti.
Yapılan toplantıda tüm bunlar konuşulurken Imaparatoriçe Teodora hiç sesini çıkarmamış.yanlızca dinlemişt ama sabrı taşarak :
'' Kaçmaktan başka çıkar yol kalmayınca ,kaçmaya kalkışmak adiliklerin en büyüğüdür ! Yıllaraca başında Imparatorluk tacını taşıyan biri,tacını kaybedince hayatını da kaybetmelidir.Ben her zaman Tanrıya yalvarmışımdır.Üzerimdeki Imparatoriçe pelerinimi aldığı zaman,canımı da alsın.Merak etme,üzerimizdeki bu pelerine,gerekrise göz alıcı bir kefende olabilir ! Gemi hazır,denizde sakin,istiyorsan kaçabilirsin.Ama benim geleceğimi sanıyorsan yanılıyorsun ''
Imparatoriçe Teodoranın bu sözleri;yanlız Imparatoru değil toplantıdaki herkesi etkiledi.Imparatora bağlı kalan askerler ustaca bir manevra ile hipodromu kuşattılar.Önce kapılar tutularak Isyancıların dışarı çıkmaları önlendi.Sonra da askerler tribünlerin üst basamaklarında gizlendi.
Isyancılar bunu beklemiyorlardı.Kapana kıstırıldıklarını anladıklarında artık çok geçti.Üst basamaklara yerleşen askerler,İsyancılara rahatça nişan alarak onları ok yağmuruna tutuyorlardı.Asiler dışarı çıkmak için bir kaç defa kapılara saldırsalarda geri püskürtüldüler. Az sonra mızraklanarak öldürülen isyancıların cesetleri üstüste yığıldıklarında bir duvar meydana getirdiler.Ok yağmuru uzun süre devam etti.Isyancılardan ayakta kalabilenler azalınca askerler tribünlerden inip kalanları kılıçtan geçirmeye başladılar.Akşam karanlığı çökerken tüm isyancılar ölmüştü.Ertesi gün cesetler Hipodrom'dan dışarı taşınırken sayıldı ve otuz bin kişinin öldürüldüğü anlaşıldı.
Yanlızca iki kişi bu kıyımda öldürülmemişti.Isyancıların İmparator ilan ettikleri Hypatius ve kardeşi..
Askerler onları öldürmemiş ve kendilerinde hesap sorulması için onları hemen saraya götürdüler.Imparatorun karşısına çıkardılar.Korkan kardeşler :
'' Biz,isyancıları oyunla hipodroma çekip yok edilmelerini sağladık.Tanrı İmparator'a uzun ömür versin,girdiği her savaştan zaferle çıksın '' dediler
Imparator bu yalan karşısında şöyle dedi:
'' Çok güzel,ama mademki isyancılar üzerinde böylesine etkiniz vardı da,neden şehir yakmalarını önlemediniz ''
Justinian iki kardeşi işkence ile öldürülmeleri için askerlere teslim etti.Ayaklanma bastırılmış,Imparator tahtında kalmıştı
Bu zaferi ne kendisi nede generalleri sağlamıştı.Herkesin korktuğu bir sırada Yigitçe davranan Teodora zaferin tek sahibiydi.
